بیماری تی او اس (TOS) یا سندرم خروجی قفسه ی سینه چیست و چه علایمی دارد؟

تی او اس یا سندروم خروجی قفسه سینه چیست؟

سندرم خروجی قفسه سینه، تی او اس یا thoracic outlet syndrome که (TOS) می‌گویند به گروهی از شرایطی اطلاق می‌شود که از فشرده شدن یا تحریک اعصاب، رگ‌های خونی یا هر دو، هنگام عبور از خروجی قفسه سینه، که فضای باریک بین استخوان ترقوه (clavicle) و اولین دنده است، ایجاد می‌شود.

این سندرم تقریبا 8 درصد جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در زنان حدود 3 تا 4 برابر بیشتر از مردان رایج است. خروجی قفسه سینه یک ناحیه حیاتی است که به عنوان گذرگاهی برای اعصاب و عروق خونی که بازو، گردن و قسمت بالایی قفسه سینه را تامین می‌کنند، عمل می‌کند. پس تا آخر این مقاله از سایت مرکز فیزیوتراپی ایستا با ما همراه باشید تا اطلاعات کاملی درباره بیماری تی او اس کسب کنید.

هنگامی که فضای این ناحیه به دلیل آسیب، وضعیت نامناسب یا ناهنجاری‌های آناتومیکی باریک می‌شود، می‌تواند منجر به فشرده شدن یا تحریک اعصاب و رگ‌های خونی شود که از آن عبور می‌کنند. به دنبال این فشردگی علائم مختلفی از جمله درد، بی‌حسی، گزگز، ضعف و احساس سرما در بازو، دست و انگشتان ممکن است بروز کند.

انواع تی او اس (TOS)

سه نوع تی او اس (TOS) وجود دارد که عبارت است از:

1. نوع نوروژنیک: شایع ترین نوع و شامل فشردگی اعصاب
2. نوع شریانی: فشردگی شریان ساب کلاوین
3. نوع وریدی: فشردگی ورید ساب کلاوین

سندروم خروجی قفسه سینه می‌تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود و روش‌های درمانی به نوع و شدت تی او اس بستگی دارد و ممکن است درمان بیماری با فیزیوتراپی، دارو، جراحی یا ترکیبی از این رویکردها باشد.

در ادامه همه انواع علائمی که ممکن است در بیماران بروز کند، راه‌های درمان TOS و چگونگی پیشگیری از این سندرم و… را کاملا برایتان توضیح داده‌ایم.

آناتومی بالینی مربوط به خروجی قفسه سینه:

برای درک تی او اس، داشتن یک درک اولیه از آناتومی مربوط به بالینی خروجی قفسه سینه مهم است. در زیر برخی از ساختارهای آناتومیک مرتبط با خروجی قفسه سینه آمده است:

1. شبکه بازویی: شبکه بازویی یا brachial plexus شبکه‌ای از اعصاب است که از نخاع در گردن منشاء و از خروجی قفسه سینه برای تامین بازو می‌گذرد. از پنج ریشه عصبی (C5-T1) تشکیل شده است و چندین شاخه ایجاد می‌کند که ماهیچه‌ها و پوست اندام فوقانی را عصب دهی می‌کند.
2. شریان ساب کلاوین: شریان ساب کلاوین یک شریان اصلی است که از خروجی قفسه سینه می‌گذرد و خون را به بازو، گردن و بالای قفسه سینه می‌رساند.
3. ورید ساب کلاوین: سیاهرگ ساب کلاوین (subclavian artery) سیاهرگ بزرگی است که خون را از بازو، گردن و قسمت بالایی قفسه سینه به قلب باز می‌گرداند. از مجرای خروجی قفسه سینه می‌گذرد و به ورید ژوگولار داخلی می‌پیوندد و ورید براکیوسفالیک را تشکیل می‌دهد.
4. عضلات اسکالن: عضلات اسکالن گروهی از سه عضله (قدامی، میانی و خلفی) هستند که به مهره‌های گردن و دو دنده اول متصل می‌شوند و در حرکات گردن و تنفس موثرند.
5. ترقوه: ترقوه یا clavicle، استخوان بلندی است که کتف را به جناغ متصل می‌کند. این مرز قدامی خروجی قفسه سینه را تشکیل می‌دهد و به محافظت از ساختارهای زیرین کمک می‌کند.
6. دنده اول: دنده اول کوتاه‌ترین و منحنی‌ترین دنده بین 12 جفت دنده است و مرز خلفی خروجی قفسه سینه را تشکیل می‌دهد.

چه علائمی به دنبال سندروم خروجی قفسه سینه یا تی او اس بروز می یابد؟

سندرم تی او اس بسته به نوع و شدت بیماری می‌تواند علائم و نشانه‌های مختلفی را ایجاد کند که در هر نوع به صورت مجزا آن‌ها را بررسی کرده‌ایم:

تی او اس (TOS) نوروژنیک

تی او اس (سندرم خروجي قفسه سينه) نوروژنیک عبارت است از:

• درد در گردن، شانه، بازو یا دست
• بی‌حسی و سوزن سوزن شدن
• ضعف یا خستگی در بازو یا دست
• تحلیل رفتن عضلات دست و کاهش قدرت گرفتن
• انگشتان سرد یا رنگ پریده
• پدیده رینود (اسپاسم غیر طبیعی عروق خونی در پاسخ به سرما یا استرس)

در ادامه به بررسی تی اواس شریانی می‌پردازیم:

تی او اس (TOS) شریانی

تی او اس (TOS) شریانی عبارت است از:

• درد در بازو یا دست
• سردی یا بی‌حسی در بازو یا دست
• ضعف یا خستگی در بازو یا دست
• کاهش نبض در بازو
• رنگ پریدگی یا آبی شدن انگشتان دست
• بهبود ضعیف زخم در دست یا انگشتان

تی او اس وردی چیست و شامل چه چیزی می‌شود؟ در ادامه به آن می‌پردازیم.

تی او اس (TOS) وریدی

تی او اس (سندرم خروجي قفسه سينه) وریدی شامل موارد زیر می‌شود:

• تورم یا احساس سنگینی در بازو، دست یا انگشتان
• درد در بازو، دست یا انگشتان
• تغییر رنگ مایل به آبی بازو، دست یا انگشتان
• سیاهرگ‌های برجسته در بازو یا دست
• لخته شدن خون یا آمبولی ریه (در موارد شدید)

برخی موارد، سندرم تی او اس همچنین ممکن است باعث سردرد، سرگیجه یا درد قفسه سینه شود که هر کدام از علائم ممکن است با انجام حرکات خاص یا حمل وسایل بدتر شوند.

چه عواملی موجب روز سندرم خروجی قفسه سینه می‌شود؟

یک سری عوامل مادرزادی و عوامل اکتسابی می‌توانند در ایجاد سندروم تی او اس نقش داشته باشند.

1. عوامل مادرزادی:

برخی از افراد ممکن است با ناهنجاری‌های آناتومیکی متولد شوند که خروجی قفسه سینه را باریک می‌کند که از جمله شایع‌ترین این عوامل، دنده‌های گردنی یا دنده‌های اضافی که در گردن ایجاد می‌شوند، هستند.

در برخی موارد، TOS ممکن است با شرایط ژنتیکی خاصی مانند سندرم اهلرز-دانلوس یا سندرم مارفان نیز همراه باشد که بر بافت‌های همبند که از خروجی قفسه سینه حمایت می‌کنند، تأثیر می‌گذارد.

2. فاکتورهای اکتسابی:

این شرایط اکتسابی می‌تواند ناشی از ضربه، فعالیت‌های مکرر به خصوص فعالیت‌های بالای سر، یا شرایط پزشکی خاصی مانند تومورهای این ناحیه باشد که بر ساختارهای اطراف خروجی قفسه سینه تأثیر می‌گذارد.

در برخی موارد چاقی و بارداری نیز همراه با عدم رعایت اصول ارگونومی نشستن و خوابیدن و کار و… می‌تواند از عوامل ابتلا سندروم خروجی قفسه سینه یا تی او اس باشد.

چگونه سندروم TOS را تشخیص می‌دهند؟

هدف از تشخیص، تعیین علت اصلی علائم بیمار و رد سایر شرایطی است که ممکن است علائمی شبیه سندرم خروجي قفسه سينه داشته باشد. در زیر برخی از تست‌ها و روش‌های تشخیصی که ممکن است برای تشخیص تی او اس انجام شود، آمده است:

• معاینه فیزیکی: پزشک یک معاینه فیزیکی کامل از گردن، شانه، بازو و دست و دامنه حرکتی مفاصل انجام می‌دهد تا علائم فشرده شدن عصب یا عروق خونی را بررسی کند.
• مطالعات تصویربرداری: مطالعات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، MRI یا CT ممکن است برای بررسی و شناسایی هرگونه ناهنجاری که باعث ایجاد TOS می‌شوند، انجام شوند.
• EMG و NCV: آزمایشاتی هستند که فعالیت الکتریکی اعصاب و عضلات را ارزیابی می‌کنند و می‌توانند به تشخیص آسیب یا اختلال عملکرد عصبی در بازو یا دست کمک کنند.
• مطالعات عروقی: مطالعات عروقی مانند سونوگرافی داپلر یا آنژیوگرافی ممکن است برای ارزیابی جریان خون و شناسایی هرگونه انسداد یا تنگی در شریان یا ورید ساب کلاوین انجام شود.

پس از تشخیص قطعی، طرح درمان به علت زمینه‌ای و شدت بیماری بستگی دارد و گزینه‌های درمانی مختلف شامل خدمات فیزیوتراپی، دارو، جراحی یا ترکیبی از این رویکردها می‌باشد.

راهکارهای درمان سندرم خروجی قفسه سینه (TOS):

هدف از درمان این عارضه کاهش درد، تسکین علائم و بهبود عملکرد بازو و دست آسیب دیده است. در زیر برخی از درمان‌های رایج آورده شده است:

1. فیزیوتراپی:

فیزیوتراپی در تی او اس غالبا اولین خط درمان محسوب می‌شود. فیزیوتراپی در مرحله اول بیشتر با هدف کاهش علائم بیمار انجام می‌شود.

در این مرحله بیشتر الگوی صحیح فعالیت و خواب (روی پهلوی سالم یا به پشت بخوابد) آموزش داده می‌شود و از مدالیته‌هایی مانند لیزر درمانی و تحریکات الکتریکی تنس برای کاهش درد فرد استفاده می‌شود.

همچنین الگوهای تمرین تنفسی صحیح و تنفس دیافراگمی برای کاهش بار کاری روی عضلات اسکالن که در تنفس درگیر می‌شوند، آموزش داده می‌شود که در کاهش علائم تأثیر دارد.

هنگامی که علائم بیمار کنترل شد وارد مرحله 2 می‌شود و در این مرحله مستقیم روی بافت‌ها و عواملی موجب فشردگی در این ناحیه شده‌اند، کار می‌شود. اینجا به صورت تخصصی از تکنیک‌های ماساژ در جهت آماده‌سازی و بهبود پیشرفت استفاده می‌کند.

تقویت عضلات بالابرنده کتف، استرنوکلیدوماستوئید و ذوزنقه‌ای فوقانی در غالب تمرین درمانی متنوع و با هدف بالابردن کمربند شانه‌ای و باز کردن فضای ساب کلاویکولار انجام می‌شود.

همچنین استرچ یا کشش عضلات سینه‌ای، ذوزنقه تحتانی و اسکالن (این عضلات خروجی قفسه سینه را می‌بندند)، در تمرین و با استفاده از وسایل مختلف صورت می‌گیرد.

در ادامه منیپولیشن دنده اول توسط متخصص فیزیوتراپیست انجام می‌شود. اما توجه داشته باشید که این تکنیک باید با احتیاط و پس از ارزیابی کامل توسط تراپیست متبحر انجام شود؛ چراکه می‌تواند باعث آسیب و درد در بیمار شود.

اگر درمان تی او اس (TOS) نیاز به جراحی داشته باشد، فیزیوتراپی باید حتما پس از جراحی دنبال شود تا از تشکیل بافت اسکار پوست جلوگیری شود و با انجام تمرینات تخصصی و مناسب بیمار به عملکرد کامل بازگردد.

2. کاردرمانی:

کاردرمانی در تی او اس (TOS) می‌تواند به بهبود عملکرد بازو و دست آسیب دیده کمک کند. یک کاردرمانگر می‌تواند تمرینات و تکنیک‌های خاصی را به بیمار آموزش دهد و با اصلاحات ارگونومیکی که در فعالیت‌های روزانه و وسایل بیمار اعمال می‌کند، باعث می‌شود فرد بتواند کارهای روزانه را با درد و ناراحتی کمتر انجام دهد.

متخصصین کاردرمانی با تمریناتی که طراحی می‌کنند موجب تقویت عضلات سینه، شانه و اندام فوقانی شده که به کاهش فشردگی اعصاب و رگ‌های خونی در خروجی قفسه سینه کمک می‌کند.

همچنین برای کمک به حمایت از ناحیه آسیب دیده و کاهش فشردگی در خروجی قفسه سینه ممکن است بریس یا آتل خاصی را متناسب با وضعیت فرد برایش تجویز کند.

کاردرمانگران به عنوان یک عضو حیاتی تیم توانبخشی اصول رعایت پوزیشن‌های ارگونومیک را به بیماران آموزش می‌دهند. یک کاردرمانگر می‌تواند از تکنیک‌های درمان دستی، مانند ماساژ، کشش برای کاهش تنش عضلانی، بهبود تحرک مفصل و کاهش درد استفاده کند.

3. دارو:

مسکن‌های ضد درد، مانند استامینوفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، می‌توانند به کاهش درد و التهاب در ناحیه آسیب‌دیده در بیماری تی او اس کمک کنند.

در موارد مرتبط با عروق خونی ممکن است پزشک داروهای حل کننده لخته خون یا ترومبولیتیک و داروهای پیشگیری کننده از تشکیل لخته را تجویز کند.

4. جراحی:

جراحی سندروم خروجی توراکس (TOS) معمولاً زمانی توصیه می‌شود که درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهاب و تغییرات در شیوه زندگی نتوانند علائم بیمار را بهبود دهد، و یا فشردگی شدید عروقی یا عصبی وجود داشته باشد. جراحی TOS به منظور کاهش فشار روی اعصاب، شریان‌ها یا وریدها در ناحیه خروجی توراکس انجام می‌گیرد.

انواع جراحی‌های TOS:

بسته به نوع سندروم (عروقی یا عصبی) و محل فشردگی، روش‌های مختلفی برای جراحی وجود دارد. این جراحی‌ها عبارتند از:

1. برداشتن دنده گردنی (Cervical Rib Resection):
   اگر بیمار دارای دنده گردنی (یک دنده اضافی در گردن) باشد که باعث فشردگی اعصاب یا عروق شده باشد، جراح این دنده اضافی را خارج می‌کند تا فشار کاهش یابد.
2. برداشتن بخشی از دنده اول (First Rib Resection):
   در این روش، دنده اول که ممکن است به عروق یا اعصاب فشار وارد کند، برداشته می‌شود تا فضای بیشتری برای ساختارهای ناحیه توراکس ایجاد شود.
3. جراحی آزادسازی بافت‌های اطراف (Scalenectomy):
   در برخی موارد، عضلات اسکالن که در ناحیه گردن قرار دارند، فشاری زیادی بر روی اعصاب و عروق ایجاد می‌کنند.  در جراحی اسکالنکتومی جراح فشار این عضلات بر روی عروق و اعصاب برمی‌دارد.
4. ترمیم یا گشاد کردن عروق خونی (Vascular Repair):
   در مواردی که شریان ساب‌کلاوین یا وریدها آسیب دیده یا دچار فشردگی شده‌اند، ممکن است نیاز به ترمیم یا بازسازی این عروق باشد.

دوره بهبودی عمل tos:

دوره نقاهت: بهبودی پس از جراحی TOS ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. در این مدت، بیماران باید از انجام فعالیت‌های سنگین اجتناب کنند و فیزیوتراپی به منظور بازیابی قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات توصیه می‌شود.
فیزیوتراپی: پس از جراحی، تمرینات فیزیوتراپی برای کمک به بهبود دامنه حرکتی و جلوگیری از ایجاد بافت‌های اسکار انجام می‌شود.

عوارض احتمالی عمل tos:

مانند هر جراحی دیگری، جراحی TOS نیز با برخی خطرات همراه است. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:

•  آسیب به اعصاب یا عروق
• خونریزی
• عفونت
• عود علائم یا عدم بهبود کامل
• تشکیل بافت اسکار که ممکن است منجر به فشار مجدد شود

بیشتر بیماران پس از عمل TOS بهبود قابل توجهی در علائم خود مشاهده می‌کنند، اما موفقیت جراحی بستگی به شدت فشردگی و نوع سندروم دارد. افرادی که دچار فشردگی‌های شدید عصبی یا عروقی هستند و به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده‌اند، معمولاً با جراحی بهبود می‌یابند.

راهکارهای پیشگیری از ابتلا به TOS:

اقدامات کاربردی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری انجام دهید. از جمله ساده‌ترین این اقدامات حفظ وضعیت بدنی خوب مانند صاف نشستن و استراحت حین فعالیت‌های تکراری مانند تایپ کردن می‌باشد.

به شما توصیه می‌شود از حمل کیف و کوله‌های سنگین اجتناب کنید و سعی کنید حتما آنچه لازم است حمل کنید را بین دو شانه به طور مساوی تقسیم کنید.

ورزش با بهبود قدرت و انعطاف پذیری عضلات و همچنین کمک به دستیابی و حفظ وزن مناسب در پیشگیری از سندروم خروجی قفسه سینه نقش بسزایی دارد.

برخی شرایط پزشکی مانند آرتریت یا بیماری دژنراتیو دیسک می‌توانند در ایجاد تی او اس (TOS) نقش داشته باشند؛ پس مدیریت این شرایط از طریق درمان مناسب و اصلاح شیوه زندگی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا کمک کند.