سکته مغزی چیست؟ علت، علائم، تشخیص و روش‌های درمان

در این نوشته، درباره سکته مغزی صحبت می‌کنیم. ما در تلاش هستیم، ابتدا تعریف جامعی از سکته مغزی ارائه دهیم و در ادامه، به بررسی علل، روش تشخیص، روش‌های درمان و علائم سکته مغزی با تأکید بر نقش فیزیوتراپی و توانبخشی بر انواع سکته مغزی توضیح می‌دهیم.

سکته مغزی یا CVA چیست؟

سکته مغزی ناتوان کننده‌ترین بیماری یا سکته عصبی است و سومین علت مرگ در کشورهای پیشرفته می‌باشد. سکته مغزی با از بین رفتن جریان خون در بخشی از مغز اتفاق می‌افتد، که در نتیجهٔ این اتفاق سلول‌های مغز نمی‌توانند اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود را از خون دریافت نمایند.

بنابراین عدم دریافت خون و اکسیژن می‌تواند باعث مرگ سلول‌های مغزی گردد. این امر ممکن است سبب آسیب مغزی پایدار، ناتوانی طولانی مدت یا حتی مرگ شود. سکته مغزی می‌تواند بیمار و خانواده‌ها را برای سال‌ها تحت تأثیر قرار دهد. ۵۰ درصد افراد مبتلا به سکته مغزی اغلب به سطح عملکرد قبلی خود باز نمی‌گردند، در حالی که ۲۵ درصد نیازمند مراقبت دائمی می‌باشند.

چرا سکته مغزی اتفاق می‌افتد؟

علت سکته، قطع خون‌رسانی به قسمتی از مغز و همچنین به علت انسداد یا پارگی یک رگ خونی در مغز است که رخ می‌دهد. عروق، راه حمل و نقل اکسیژن و مواد غذایی به سلول‌ها و خروج مواد زائد سلول‌ها هستند. در افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند، عروق مربوط به بخشی از مغز پاره شده و در نتیجه خون‌رسانی به آن قسمت از مغز مختل می‌شود.

در نتیجه اکسیژن و مواد غذایی به برخی از سلول‌های مغزی نمی‌رسد. این امر منجر به این می‌گردد که سلول‌های مذکور از بین رفته و در نتیجه عملکرد مربوط به اندام‌های فرمان‌بر از این سلول‌ها مختل می‌گردد. برخی از سلول‌های مغزی نیز تحت فشار حجم خون‌ریزی شده قرار گرفته و به طور موقت یا دائم فعالیت خود را از دست می‌دهند. البته این سلول‌ها معمولاً پس از جذب خون‌ریزی، مجدداً فعالیت خود را به دست می‌آورند.

آیا علائم سکته مغزی را بطور کامل می‌شناسید؟

سکته مغزی یک وضعیت اضطراری پزشکی است که می‌تواند تاثیرات جدی بر سلامت و عملکرد مغز انسان داشته باشد. از نشانه‌های سکته می‌توان به فلج ناگهانی بخشی از بدن، مشکلات در گفتار و درک، اختلالات بینایی، سردرد شدید و ناگهانی، سرگیجه و ضعف تعادل اشاره کرد. این علائم به هیچ وجه نباید نادیده گرفته شوند، زیرا اقدام سریع در درمان می‌تواند نقش بسیار حیاتی در کاهش اثرات آن داشته باشد.

در صورتی که یکی از نزدیکانتان این علائم را نشان داد، بلافاصله با اورژانس و یا متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید. در ادامه تمامی علائم سکته مغزی را بررسی می کنیم، تا در صورت مواجه با هر کدام از علائم زیر سریع پیگیری کنید:

نشانه‌های هشداردهنده پیش از سکته مغزی

علائم هشداردهنده پیش از سکته مغزی می‌توانند به شناسایی زودهنگام این وضعیت جدی کمک کنند. این علائم ممکن است از روزها تا هفته‌ها پیش از وقوع سکته ظاهر شوند و به فرد امکان دهد تا زودتر به مراقبت‌های پزشکی نیازمند مراجعه کند. برخی از این علائم شامل موارد زیر هستند:

• سردرد ناگهانی و شدید که تجربه قبلی مشابهی نداشته‌اید.
• احساس درد در قفسه سینه.
• تاری دید یا مشکلات بینایی، از جمله دیدن نقاط سیاه.
• دشواری در تلفظ کلمات یا درک مکالمات دیگران.
• ضعف یا فلج ناگهانی در یک طرف یا هر دو طرف بدن.
• از دست دادن تعادل یا افتادن ناگهانی، همراه با تعریق شدید، گیجی و مشکلات حرکتی.

این علائم نیازمند توجه فوری هستند و مراجعه سریع به پزشک می‌تواند در جلوگیری از عوارض جدی‌تر موثر باشد.

علائم ابتدایی سکته مغزی

علائم ابتدایی سکته مغزی بسته به نوع و محل آسیب مغزی متفاوت است و معمولاً به صورت ناگهانی بروز می‌کنند. این نشانه‌ها اغلب در همان لحظات اولیه وقوع سکته یا ظرف چند دقیقه ظاهر می‌شوند و نشان‌دهنده نیاز فوری به درمان هستند. علائم اولیه رایج شامل موارد زیر است:

1. فلج یا ضعف یک یا هر دو طرف بدن: فرد ممکن است احساس ضعف شدید در یک یا هر دو سمت بدن داشته باشد و توانایی حرکت یا کنترل عضلات را از دست بدهد. این حالت معمولاً به صورت ناگهانی رخ می‌دهد.
2. مشکلات گفتاری و درک: دشواری در تلفظ کلمات، ناتوانی در تشکیل جملات معنادار، یا درک صحبت‌های دیگران از علائم اصلی است. فرد ممکن است قادر به ارتباط موثر با دیگران نباشد و این مسئله می‌تواند نشانه‌ای از آسیب مغزی باشد.
3. اختلالات بینایی: کاهش بینایی، تاری دید، یا دیدن نقاط سیاه در یک یا هر دو چشم می‌تواند به عنوان نشانه هشدار دهنده سکته مغزی باشد. برخی افراد ممکن است حتی به طور موقت یک چشم خود را از دست بدهند.
4. سردرد شدید و ناگهانی: سردردی بی‌سابقه و بسیار شدید که ممکن است با سایر علائم سکته مغزی مانند فلج یا گیجی همراه باشد، نشانه‌ای از خطر است.
5. سرگیجه و مشکلات تعادلی: احساس گیجی ناگهانی، ناتوانی در حفظ تعادل و افتادن مکرر، به ویژه اگر همراه با ضعف بدنی باشد، می‌تواند نشانه‌ای از سکته مغزی باشد.
6. مشکل در بلعیدن: برخی افراد ممکن است در بلعیدن مواد غذایی و نوشیدنی دچار مشکل شوند که این موضوع ممکن است با ضعف عضلات ناحیه گردن و گلو مرتبط باشد.

علائم سکته مغزی خفیف

سکته مغزی خفیف، که به طور معمول به عنوان حمله انتقالی (TIA) شناخته می‌شود، می‌تواند علائم متنوعی را به همراه داشته باشد که بسته به محل و شدت انسداد عروق خونی متفاوت است. این علائم معمولاً موقتی و گذرا هستند و ممکن است تنها برای چند دقیقه یا ساعت ادامه یابند. اگرچه این علائم ممکن است به سرعت برطرف شوند، نباید آن‌ها را نادیده گرفت، زیرا می‌توانند نشانه‌ای از احتمال سکته مغزی جدی‌تر در آینده باشند. برخی از نشانه‌های سکته مغزی خفیف عبارتند از:

• ضعف یا فلج: ممکن است فرد احساس ضعف یا فلج در یک یا هر دو طرف بدن داشته باشد. این علامت می‌تواند به صورت ناگهانی بروز کند و اغلب شامل یک دست یا پا می‌شود.

• مشکلات گفتاری: دشواری در صحبت کردن، تلفظ نادرست کلمات یا عدم توانایی در درک جملات، از جمله علائم رایج سکته مغزی خفیف است. فرد ممکن است نتواند جملات را به درستی بیان کند یا دیگران را به خوبی درک کند.

• اختلالات بینایی: افراد ممکن است با مشکلاتی در بینایی مواجه شوند، مانند کاهش دید در یک یا هر دو چشم، دوبینی یا حتی از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم. این مشکلات می‌توانند به وضوح تصویر را تحت تأثیر قرار دهند.

• سردرد ناگهانی و شدید: سردردی که به طور ناگهانی و بدون دلیل خاصی بروز می‌کند و به شدت احساس می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از سکته مغزی خفیف باشد.

• گیجی و سرگیجه: احساس گیجی، سرگیجه یا عدم تعادل نیز از علائم سکته مغزی خفیف است. فرد ممکن است احساس کند که کنترل روی بدن خود را از دست داده است.

• مشکلات حسی: کاهش حس در یک یا هر دو طرف بدن، یا مشکلات در مشاهده و تشخیص حس لمسی نیز می‌تواند از علائم سکته مغزی خفیف باشد. این حالت می‌تواند به شکل احساس سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی در اندام‌ها بروز کند.

سکته مغزی خفیف می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد و باید به آن توجه شود. افرادی که این علائم را تجربه می‌کنند، به ویژه اگر در طول روزهای اخیر این وضعیت را مشاهده کرده باشند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنند. سکته مغزی خفیف ممکن است به دلیل کاهش موقتی خون‌رسانی به مغز، به ویژه به دلیل وجود لخته خون یا باریک شدن عروق خونی ناشی از تصلب شرایین، رخ دهد.

افرادی که سابقه بیماری‌های قلبی، دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات چاقی دارند، در معرض خطر بیشتری برای تجربه سکته مغزی خفیف و سکته مغزی شدیدتر هستند.

به طور کلی، پیشگیری از سکته مغزی خفیف شامل تغییر سبک زندگی، مصرف داروهای تجویزی، کنترل فشار خون و سطح کلسترول، و ترک عادات مضر مانند سیگار کشیدن می‌شود. شناسایی و مدیریت عوامل خطر به حفظ سلامت مغز و کاهش احتمال بروز سکته مغزی کمک می‌کند.

علائم سکته مغزی شدید

سکته مغزی شدید به عنوان یک وضعیت اورژانسی، نشانه‌های جدی و فوری را به همراه دارد که نیازمند درمان سریع و فوری هستند. این علائم معمولاً همان نشانه‌های رایج سکته مغزی هستند، اما با شدت و وخامت بیشتری بروز می‌کنند. از فلج و ضعف شدید گرفته تا مشکلات جدی در گفتار و بینایی، سردردهای بسیار شدید، سرگیجه و اختلال در تعادل.

در برخی از بیماران، سکته مغزی می‌تواند منجر به فلج شدن سمت چپ یا راست بدن شود. این فلج ممکن است به صورت ناگهانی و در یک ناحیه خاص از بدن ظاهر شود و بر عملکرد روزمره فرد تأثیر زیادی بگذارد.

مقایسه علایم سکته مغزی خفیف و شدید:

سکته مغزی خفیف و شدید می‌تواند علائم مختلفی را به همراه داشته باشد که شدت و نوع آنها بستگی به شرایط فرد دارد. در سکته مغزی خفیف، علائم معمولاً موقتی و گذرا هستند، در حالی که در سکته مغزی شدید، نشانه‌ها می‌توانند به شدت تأثیرگذار باشند و نیاز به درمان فوری دارند. این مقایسه کمک می‌کند تا درک بهتری از شدت علائم هر دو نوع سکته به دست آورید.

علائم سکته مغزی در خواب

بروز سکته در حین خواب بسیار نادر است، زیرا این وضعیت معمولاً به خاطر انسداد عروق مغزی یا خونرسانی ناکافی به مغز در زمان بیداری اتفاق می‌افتد. با این حال، در برخی شرایط خاص، سکته مغزی می‌تواند در حین خواب نیز رخ دهد. علائم سکته مغزی در خواب شامل موارد زیر است:

• بیدار شدن ناگهانی از خواب بدون دلیل مشخص: فرد ممکن است به طور ناگهانی و بی‌دلیل از خواب بیدار شود که این می‌تواند نشانه‌ای از وقوع سکته مغزی باشد.

• اختلال در حرکت و کنترل عضلات: ضعف یا کاهش قدرت عضلات ممکن است حین خواب احساس شود، که نشان‌دهنده یک مشکل جدی است.

• مشکلات گفتاری پس از بیدار شدن: فرد ممکن است بعد از بیدار شدن از خواب در صحبت کردن دچار مشکل شود و نتواند به راحتی کلمات را بیان کند.

• گیجی و سردرگمی: در برخی موارد، فرد ممکن است حین خواب یا بلافاصله پس از بیدار شدن دچار گیجی، سردرگمی و مشکلاتی در تمرکز و توجه شود.

این علائم می‌توانند نشانه‌های هشداردهنده‌ای از سکته مغزی باشند و در صورت مشاهده هر یک از آن‌ها، باید به پزشک مراجعه کرد.

نحوه اثر‌گذاری و علائم سکته مغزی بر حرکت افراد چگونه است؟

سلول‌های مغزی فرمان‌دهنده حرکتی بدن هستند. لذا هنگامی که فعالیت این سلول‌ها از بین می‌رود، حرکت اندام‌های مربوط به این سلول‌ها مختل شده و بعضاً از بین می‌رود. مغز انسان بسیار پیچیده است و علاوه بر راه‌های اصلی، راه‌های فرعی نیز وجود دارد. لذا ملاحظه می‌شود علیرغم انتظار عدم حرکت در اندام‌ها، به دلیل سکته مغزی، حرکت‌هایی در اندام مذکور مشاهده می‌شود که ناشی از فعالیت این راه‌های فرعی است. در سکته مغزی، نخاع و عصب‌ها سالم هستند، ولی سلول‌های فرمان‌دهنده حرکتی مغز دچار اشکال می‌باشند.

۷ مرحله بیماری سکته مغزی در رویکرد برونستروم و نقش توانبخشی سکته مغزی

از دیدگاه برونستروم، سکته مغزی ۷ فاز دارد. همه بیماران تا مرحله آخر پیش نمی‌روند و خیلی از آن‌ها در مرحله اسپاستیسیته می‌مانند و به مراحل آخر نمی‌رسند.

مرحله اول (فلاسیدیتی):

بیمار هیچ گونه حرکت و رفلکسی را از خود بروز نمی‌دهد. اندام‌هایی که تحت پوشش سلول‌های مغزی از بین رفته‌اند، کاملاً شل و بی‌حرکت هستند. هدف توانبخشی سکته مغزی در این مرحله، ایجاد حرکت در عضلات و حفظ و دامنه حرکتی مفاصل می‌باشد.

مرحله دوم (شروع اسپاسیته):

به صورت اولیه یک سری رفلکس‌ها وجود دارند، اما خیلی قوی نیستند. هدف توانبخشی سکته مغزی در این مرحله، حفظ دامنه حرکتی، شروع تمرینات ضد اسپاسم و کاهش تن عضلانی می‌باشد.

مرحله سوم (اسپاسیته به اوج می‌رسد):

فرد می‌تواند سینرژی‌های حرکتی فلکسوری اندام فوقانی و اکستانسوری اندام تحتانی را در حرکات ارادی نشان دهد. هدف توانبخشی سکته مغزی در این مرحله، شل کردن عضلات از طریقه ماساژ بیماران سکته مغزی، گرما و کشش‌های سبک می‌باشد.

مرحله چهارم (اسپاسیته کمی کاهش می‌‌یابد):

مقداری محدود، حرکات آزاد می‌شوند. ترکیبات حرکتی کمی در فرد دیده می‌شود. هدف توانبخشی سکته مغزی در این مرحله، هم کاهش اسپاسم و شل کردن عضلات و افزایش دامنه حرکتی مفاصل است.

مرحله پنجم (اسپاسیته خیلی کاهش می‌یابد):

سینرژی‌ها کمتر می‌شود و حرکات پیچیده‌تری در فرد می‌بینیم. هدف توانبخشی سکته مغزی در این مرحله، شروع تمرینات مقاومتی در دامنه حرکات می‌باشد.

مرحله ششم (اسپاسیته وجود ندارد):

حرکات ایزوله مفصل قابل مشاهده هستند. هدف کاردرمانی سکته مغزی در این مرحله، تمرینات تقویتی و مقاومتی برای افزایش قدرت عضلانی و شروع تمرینات حرکات ظریف در فرد می‌باشد.

مرحله هفتم (عادی شدن) :

فرد به حالت نرمال قبلی باز می‌گردد و می‌تواند حرکات ظریف را انجام دهد. هدف توانبخشی سکته مغزی در این مرحله، تقویت تعادل و تکمیل آماده سازی کامل فرد برای ورود به جامعه است.

انواع سکته مغزی

1- سکته مغزی ایسکمیک

حدود ۸۰ درصد سکته‌ها ایسکمیک هستند. به علت قطع خون‌رسانی اتفاق می‌افتند.از مهم‌ترین علت سکته‌ مغزی و سایر این سکته‌ها معمولاً انسداد شریان خونی در مغز است. اگر سرخرگی مسدود شود، سلول‌های مغزی دسترسی به اکسیژن و مواد مغذی ندارند و احتمالاً از کار باز می‌ایستند. اگر انسداد سرخرگ بیشتر از چند دقیقه به طول انجامد، ممکن است سلول‌های مغزی دچار مرگ پایدار شوند. اما در صورت بازگرداندن جریان خون، طی زمان کوتاه، امکان بازگشت سلولی و حفظ آن وجود دارد.

انواع سکته‌های مغزی ایسکمیک:

• سکته ترومبوتیک: سکته مغزی ترومبوتیک زمانی اتفاق می‌افتد که یک سرخرگ به علت ایجاد لخته‌خونی یا رسوب کلسترول مسدود شود.
• سکته آمبولیک: سکته آمبولیک نیز به‌دلیل لخته‌ای در سرخرگ بروز می‌کند. در جایی دیگر غیر از خود مغز شکل گرفته است.

در ادامه به بررسی سکته مغزی هموراژیک می‌پردازیم.

2- سکته مغزی هموراژیک

سکته‌های هموراژیک کمتر رایج‌اند و ۱۵ درصد سکته‌های مغزی را شامل می‌شوند. این سکته زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌خونی ضعیف شده‌ای در مغز پاره‌شود و منجر به آسیب پایدار عصبی گردد. سکته یا ضایعه هموراژیک به دو گروه خونریزی داخل‌مغزی و خونریزی زیرعنکبوتیه تقسیم می‌شوند.

3- سکته مغزی ایسکمیک گذرا (TIA)

از دست دادن موقتی عملکرد قسمتی از مغز که به دلیل قطع کوتاه جریان خون قسمتی از مغز رخ می‌دهد. تظاهرات بالینی کمتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشد.

ریشه‌های بروز و علل سکته مغزی چیست؟

در ادامه برخی از عوامل بروز سکته مغزی را بررسی می‌کنیم:

• فشارخون
• بیماری‌های قلبی
• کلسترول خون
• دیابت
• سن
• جنس
• نژاد_قومیت
• وزن کم هنگام تولد
• مصرف سیگار
• مصرف زیاد الکل
• شیوه‌های کم‌تحرکی
• اختلالات انعقادی خون
• ژنتیک
• چاقی

موارد مذکور، ریشه‌های بروز و علل سکته مغزی هستند که می‌شود با کنترل و رسیدگی به آنان در سنین کم، از ابتلا به سکته مغزی جلوگیری کرد.

نشانه‌ها و علائم سکته مغزی چیست؟

علائم سکته مغزی، معمولاً بسیار سریع ایجاد می‌شوند. علائم سکته مغزی تنها در زمان بیداری تشخیص داده می‌شوند. متاسفانه در برخی بیماران، سکته مغزی حین خواب رخ می‌دهد (نوع ایسکمیک).

 10 مورد از علائم و نشانه‌های سکته مغزی چیست؟

در ادامه ۱۰ مورد علامت‌های سکته مغزی که نشان می‌دهد فرد دچار این بیماری است یا نه را بیان کرده‌ایم:

1. حالت تهوع
2. گیجی و پریشانی
3. سردرد خیلی شدید
4. تب و افزایش دمای بدن
5. تاکی کاردی و افزایش ضربان قلب
6. سختی و اختلال تکلم در بیماران سکته مغزی و مشکلات گفتاری
7. اختلال ناگهانی در بینایی یک یا دو چشم
8. افزایش خواب آلودگی، با از‌دست‌دادن احتمالی هوشیاری
9.  ضعف یا بی‌حسی صورت ، دست‌ها و پاهای یک طرف از بدن
10. سرگیجه شدید ناگهانی و از دست دادن تعادل و از دست دادن هماهنگی

اگر شخصی تنها چند مورد از این علائم را داشت، باید هرچه سریع‌تر به پزشک خود مراجعه نماید.

برخی از نقص‌های عصبی ناشی از سکته مغزی

سکته مغزی می‌تواند تاثیراتی بر بیمار داشته باشد. در ادامه برخی از آن‌ها را بیان می‌کنیم:

• دیس آرتریا
• بیانی یا بروکا در مغز
• آنومیا
• آلکسیا و آگرافیا
• آکلکولی
• دیسفاژیا
• آپراکسی
• Hemineglect
• آگنوزی انگشت
• اگنوزی دیداری

موارد مذکور، برخی از نقص‌های عصبی ناشی از سکته مغزی بودند. در ادامه به بیان روش‌های تشخیص سکته مغزی می‌پردازیم.

روش‌های تشخیص سکته مغزی چیست؟

روش‌های زیادی برای تشخیص بیمار دچار سکته مغزی وجود دارد که در ادامه برخی از آن‌ها را بیان می‌کنیم:

• سی تی اسکن (سی تی آنژیو گرافی): روشی بی‌خطر و مفید برای ارزیابی عروق است.
• MRI
• آنژیوگرافی با کاتتر
• سونوگرافی خارج جمجه‌ای
• داپلژی ترانس کرانیال
• اکوکاردیوگرافی قفسه سینه و داخل مری
• ارزیابی متابولیسم و جریان خون مغزی
• تست‌های خون
• الکتروکاردیوگرام
• معاینه عصبی مکرر

موارد ذکر شده تنها چند مورد از روش‌های تشخیص سکته مغزی هستند.

راه‌کارهای بازتوانی افراد سکته مغزی 

در ادامه چندین راه‌کار بازتوانی در افراد دچار سکته مغزی شرح داده شده است:

• گفتاردرمانی سکته مغزی
• کاردرمانی سکته مغزی
• فیزیوتراپی سکته مغزی

در ادامه به بررسی اهمیت گفتاردرمانی در توانبخشی سکته مغزی صحبت می‌کنیم.

به چه دلیل گفتار درمانی در توانبخشی سکته مغزی اهمیت دارد؟

گفتار درمانی در جهت رفع اختلالات گفتاری، انواع آفازی، اختلالات در بلع و اختلالات درک گفتاری حائز اهمیت می‌باشد.

کدام تمرینات کاردرمانی سکته مغزی در روزهای اول سکته مهم هستند؟

تمرینات کاردرمانی سکته مغزی در که روزهای اول سکته مهم هستند عباتند از:

•  تمرین جهت تقویت ماهیچه‌های شانه و بازو
•  تمرینات فلکشن و اکستنشن آرنج و زانو
•  تمرینات بهبودی استحکام و انعطاف پذیری باسن

فیزیوتراپی و توانبخشی بزرگسالان نقش بسیار مهمی در رفع مشکل حرکتی بیماران مبتلا به سکته مغزی دارد؛ در ادامه برباره نقش آن‌ها صحبت می‌کنیم.

نقش توانبخشی و فیزیوتراپی سکته مغزی در رفع مشکل حرکتی این بیماران چیست؟

در مراحل اولیه سکته مغزی، فیزیوتراپی و کاردرمانی از جمله راه‌کارهای درمانی بسیار موثر در این زمینه است که به بازگشت ناتوانایی‌های حرکتی و حسی افراد کمک شایانی می‌کند.

فیزیوتراپی سکته مغزی

سکته مغزی به طور معمول با ضعف و یا فلج شدن برخی از اندام ها همراه می‌باشد که، فیزیوتراپیست در مراحل اولیه (هفته‌ها و ماه‌های اول) به افزایش هماهنگی عضلات برای انجام دادن حرکات طبیعی، تمرینات مناسب را برای بیمار تنظیم می‌نماید.

تمرینات فیزیوتراپی سکته مغزی در بازیابی عملکرد طبیعی عضلات نقش موثری دارد و تا حد امکان مشکلات جسمی ایجاد شده برای بیمار را به حداقل می‌رساند. همچنین فیزیوتراپی به بیماران کمک می‌کند تا از سلول‌های سالم مغز برای کنترل بخش‌های ناتوان شده‌ی بدن استفاده کنند.

تمرینات فیزیوتراپی سکته مغزی سبب تحریک عضلات و اعصاب ناتوان شده و در نهایت ترمیم این اعصاب می‌شود.

یکی از مهم‌ترین اهداف فیزیوتراپی سکته مغزی، بازآموزی عضلات برای تحریکات مناسب و طبیعی است. بهبود تعادل، هماهنگی و دیگر مهارت‌ها برای افزایش کیفیت زندگی، با فیزیوتراپی سکته مغزی امکان پذیر است.

توجه داشته باشید که برنامه توانبخشی و فیزیوتراپی سکته مغزی برای هر بیمار متفاوت است و این برنامه با توجه به شرایط بیمار تنظیم می‌شود، درمانگر در جلسه اول ویزیت به ارزیابی توانایی‌ها و ناتوانی‌های فرد می‌پردازد و بر‌اساس آن‌ها برنامه توانبخشی و فیزیوتراپی را تنظیم می‌نماید.

اهداف فیزیوتراپی سکته مغزی

اهداف فیزیوتراپی سکته مغزی عبارت است از:

• کاهش درد در اندام‌ها
• جلوگیری از ضعف و آتروفی عضلانی
• بازآموزی‌های حسی و حرکتی
• بهبود و افزایش تعادل
• افزایش هماهنگی‌های عضلانی
• افزایش تحریکات عضلانی
• تقویت عضلات ناتوان‌شده
• بهبود و افزایش دامنه حرکتی مفاصل
• بازیابی و باز‌آموزی توانایی‌های جسمی-حرکتی
• جلوگیری از سفتی و ریجیدیتی عضلات
• جلوگیری از دفورمیتی مفاصل

در ادامه می‌خواهیم درباره متد‌ها و مدالیته‌هایی که در فیزیوتراپی برای بیماران سکته مغزی استفاده‌می‌شود صحبت کنیم.

در فیزیوتراپی سکته مغزی از چه متدها و مدالیته‌هایی استفاده می‌شود؟

متد‌ها و مدالیته‌هایی که در فیزیوتراپی برای بیماران سکته مغزی استفاده‌می‌شود عبارتند از:

• تمرین درمانی فعال و غیرفعال برای اندام‌های فلج شده
• لیزر درمانی
• آموزش استفاده از وسایل انطباقی و کمکی
• الکتروتراپی
• آموزش راه‌رفتن به‌طور صحیح

اگر می‌خواهید بدانید که چه میزان زمان بعد از سکته مغزی باید به مراکز توانبخشی مراجعه کنید در ادامه همراه ما باشید.

چه مدت بعد از سکته مغزی، باید به مراکز توانبخشی مراجعه کنیم؟

هیچ مرز مشخصی بین مرحله حاد سکته مغزی در طی دو هفته اول و شروع توانبخشی سکته مغزی وجود ندارد. بیمارانی که حال عمومی خوبی ندارند باید سریعاً تحت اقدامات توانبخشی سکته مغزی قرار‌گیرند. توانبخشی و کاردرمانی سکته مغزی باید بسته به توانایی مرکز درمانی و با حداکثر میزان قابل تحمل توسط بیمار در یک روز، آغاز گردد.

سه بحث اصلی توانبخشی شامل: فیزیوتراپی سکته مغزی، کاردرمانی و گفتاردرمانی سکته مغزی است که تمامی این خدمات با بهترین و به‌روزترین روش‌های ممکن در کلینیک توانبخشی ایستا به درمانجویان عزیز ارائه می‌شود.

خدمات کاردرمانی سکته مغزی در کلینیک توانبخشی ایستا؛

ارزیابی کاردرمانی سکته مغزی باید شامل بررسی غفلت، آپراکسی و اختلالات شناختی باشد. لازم است توجه ویژه‌ای برروی توانایی‌های خاص مانند لباس پوشیدن، فعالیت‌های روزمره و مراقبت از خود انجام گیرد.

اقدامات مهم دیگر توانبخشی سکته مغزی، توانایی حرکت و کنترل بیمار برروی اندام فوقانی می‌باشد. کاردرمانی سکته مغزی بربهبود مهارت‌های حرکتی ریز و درگیر در انجام وظایف خاص، به‌ویژه موارد مورد نیاز برای فعالیت‌های روزمره تاکید دارد. حرکات ریز توسط گروه‌های کوچک عضلانی بدن تولید می‌شود و نیاز به دقت عمل، هماهنگی خوب و کنترل دقیق توسط مغز دارد که بازتوانی این موارد در برنامه‌های توانبخشی سکته مغزی کلینیک فیزیوتراپی ایستا جای دارد.

تکنیک‌های مورد استفاده در توانبخشی بیماران سکته مغزی

تکنیک‌های مورد استفاده در توانبخشی بیماران سکته مغزی عبارتند از:

حرکت درمانی ناشی از محدودیت

یکی از تکنیک‌هایی که اخیراً در توانبخشی بیماران سکته مغزی، مورد استفاده قرار می‌گیرد، حرکت درمانی ناشی از محدودیت نامیده می‌شود. در این تکنیک، اندام سالم مهار می‌شود و از اندام آسیب دیده استفاده می‌شود.

دستگاه مدیریت تن عملکردی

روش دیگر استفاده از دستگاه مدیریت تن عملکردی برای کمک به فعال‌سازی حرکت “گرفتن و رها کردن” دست، با نگه داشتن دست در حالت استراحت آن است. اغلب تکنیک‌های توانبخشی سکته مغزی در ترکیب با یکدیگر استفاده می‌شوند.

برنامه‌ی بازتوانی و کاردرمانی سکته مغزی در کلینیک ایستا به شرح زیر است:

• تمرینات کاردرمانی سکته مغزی برای بیماران از روز‌های اول درگیری فرد شروع می‌شود. از روز‌های اول باید بررسی شود که بیمار چه توانایی‌هایی دارد و چه توانایی‌هایی را از دست داده است.
• برنامه‌های در جهت افزایش دامنه‌ی حرکتی مفاصل تا رسیدن به دامنه‌ی حرکتی کامل.
• وضعیت‌دهی به بیمار در حالت‌ها و پوزیشن‌های مختلف.
• تقویت عضلات با کمک وسایل کمکی برای بیماران سکته مغزی مثل وزنه‌ی مچ دست و…
• آماده‌سازی قدم به قدم بیمار برای نشستن: ابتدا با تکیه بر تخت، سپس نشستن روی صندلی دسته‌دار، نشستن لب تخت، نشستن بر روی صندلی بدون دسته، نشستن بیمار بدون تکیه‌گاه.
• آماده‌سازی بیمار برای نشستن مستقل بر‌روی زمین با حداکثر ثبات.
• ایجاد و تقویت تعادل در بیمار در وضعیت نشسته همراه با تحرک بر روی صندلی و زمین.
• آموزش بیمار جهت توانایی در جهت نشستن از حالت خوابیده.
• آماده‌سازی بیمار برای ایستادن طبق اصول کاردرمانی و توانبخشی سکته مغزی؛ ابتدا ایستادن با کمک، سپس ایستادن مستقل.
• آماده‌سازی بیمار برای استفاده از واکر، عصای سه پایه و عصای معمولی و همچنین افزایش تعادل فرد در این حالت.
• آماده‌سازی بیمار برای بلند شدن از حالت نشسته و برعکس.
• آموزش راه رفتن در بیماران سکته مغزی و آماده‌سازی بیمار برای راه رفتن مستقل بدون عصا.
• تصحیح عادت‌های غلط بیمار در راه رفتن‌های مستقل و بدون عصا، جهت راه رفتن زیباتر بیمار.
• تمرینات راه رفتن با مانع و بالا پایین رفتن از پله.
• آماده‌سازی بیمار برای بازگشت به زندگی روزمره.

کاردرمانی، یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های یادگیری نحوه عملکرد در جهان، با یک نقص در اعضای بدن است و توانایی‌های عملکردی جدیدی را برای فعالیت‌های روزمره بکارمی‌برد.

اسپاسم مغزی چیست؟

اسپاسم، یکی دیگر از مشکلات بالقوه است. پس از یک مرحله ضعف اولیه، اندام فلج غالباً دچار سختی یا سفتی می‌شود که اسپاسم نامیده می‌شود. برای جلوگیری از انقباض عضلات یا مفاصل باید اسپاسم را درمان کرد. کاردرمانی و توانبخشی سکته مغزی، به طور کلی به این بیماران کمک می‌کند که عملکرد کلی اسکلتی عضلانی خود را بهبود دهند.

روش‌های درمان سکته مغزی

سایر روش‌های درمان سکته مغزی عبارتد از:

1. طب سوزنی
2. داروهای گیاهی
3. موسیقی درمانی
4. یوگا
5. آینه درمانی
6. سلول های بنیادی (Application of Stem Cells in Stroke)
7. جراحی
8. استنت گذاری
9. استفاده از وسایل کمک حرکتی

در ادامه به بررسی نوروپلاستیسیته در سکته مغزی می‌پردازیم.

نوروپلاستیسیته چیست؟

نوروپلاستیسیته در سکته مغزی، به تغییرات در مسیرهای عصبی و سیناپس‌ها می‌گویند. این مفهوم بر اساس آن توانبخشی سکته مغزی ساخته شده و پایه‌ای است برای گفتن “هرچه بیشتر تمرین کنید، “احتمال بهبود شما بیشتر است”.

مرکز توانبخشی سکته مغزی ایستا با کادری از کاردرمانگران مجرب و حاذق، بابرنامه‌ریزی‌هایی متناسب با شدت و انواع سکته مغزی، بهترین خدمات را در جهت بازتوانی سکته مغزی ارائه می‌هد. با مراجعه به سایر خدمات کلینیک و مقالات مجله پزشکی توانبخشی ایستا، با خدمات کامل و جامع این کلینیک در زمینه‌ی درمان سکته مغزی، درمان بیماری‌های نورولوژی و سایر بیماری‌ها آشنا‌ شوید و درصورت نیاز به اطلاعات بیشتر از طریق راه‌های ارتباطی موجود در سایت با پشتیبانی کلینیک تماس بگیرید.

منابع:

• کتاب توانبخشی بیماران سکته مغزی، مولفان: دکتر سیامک افشین‌مجد، علیرضا سعیدی
• کتاب سکته مغزی و مراقبت‌های آن، مولفان: دکتر مجتبی خزایی، مهدی خزایی، دکتر فاطمه محمدی، فاطمه زنگنه، سلوی ضرابی‌پور
• Occupational therapy practice skills for physical dysfunction(pedretti’s)

سوالات متداول در رابطه با سکته مغزی: