راهکارهای درمان و بازتوانی ایستادن و راه رفتن در ام اس

افراد مبتلا به ام اس ممکن است با چالش‌های حرکتی مواجه شوند. یکی از مهم ترین چالش‌ها ایستادن و راه رفتن در ام اس است. عدم تعادل، ضعف عضلانی، مشکلات کنترل حرکتی و… برخی از مشکلات افراد مبتلا به ام اس می باشد.

ام اس چیست؟

مالتیپل اسکلروزیس یا MS یک بیماری خودایمنی پیچیده و چندوجهی است که سیستم عصبی مرکزی ( CNS) را تحت تاثیر قرار می‌دهد و طیفی از علائم و چالش‌ها را برای کسانی که این تشخیص را می‌گیرند، ایجاد می‌کند.

عنوان می‌شود این وضعیت مزمن زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی به اشتباه به پوشش محافظ رشته‌های عصبی یا همان غلاف میلین حمله می‌کند و منجر به اختلال در ارتباط بین مغز و بقیه بدن می‌شود.

همچنان علت اصلی بیماری MS مشخص نشده است اما گفته می‌شود عواملی مانند مصرف دخانیات، الکل، آلودگی‌های محیطی، استرس و اضطراب و… در ابتلا به این اختلال موثرند.

MS می‌تواند در افراد مختلف علائم متفاوتی به وجود آورد که خستگی و ضعف عضلانی در بین اکثر این بیماران مشترک است. علاوه بر این علائم مشکلات حرکتی در سطوح و شدت‌های مختلف، مشکلات بینایی، مشکلات تعادلی و مشکلات حسی و… نیز در این بیماران مشاهده می‌شود.

انواع مختلفی از MS وجود دارد که شامل موارد زیر می‌باشد:

1. Relapse-remitting یا نوع عود کننده فروکش کننده که شایع ترین نوع است
2. Primary progressive یا PPMS که پیشرونده بدون حمله می‌باشد
3. Secondary progressive که ابتدا مانند نوع اول بوده اما در ادامه حالت پیشرونده بدون حمله به خود می‌گیرد
4. Progressive relapsing در این نوع حملات رخ می‌دهد اما فروکش و بهبود وجود ندارد
5. Benign یا نوع خوش خیم

هر کدام از انواع ذکر شده ویژگی‌ها و علائم منحصر به فردی ارائه می‌دهد که به دنبال آن اقدامات درمانی و مدیریتی منحصر به فردی را می‌طلبد.

اگرچه درمان‌های توانبخشی برای حل مشکل ایستادن و راه رفتن در ام اس به عنوان موثرترین درمان شناخته می‌شود اما متاسفانه همچنان درمان قطعی برای این بیماری کشف نشده است و بیشتر مداخلات با هدف کنترل علائم صورت می‌گیرند.

ایستادن و راه رفتن در ام اس چه اهمیت و ضرورتی دارد؟

ایستادن و راه رفتن در ام اس نقش مهمی در مدیریت این اختلال دارند. درگیر شدن در این فعالیت‌ها به حفظ قدرت عضلانی، انعطاف پذیری و تعادل کمک می‌کند، که اغلب در افراد مبتلا به ام اس به خطر می‌افتد.

تمرینات منظم ایستادن و پیاده روی می‌تواند تحرک کلی را بهبود ببخشد، خطر سقوط را کاهش دهد و سبب افزایش استقلال در فعالیت‌های روزانه شود.

علاوه بر این، فعالیت های تحمل وزن مانند ایستادن می تواند به سلامت استخوان‌ها کمک کند، چرا که افراد مبتلا به ام اس نسبت به یگران بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان می‌باشند. به طور کلی، گنجاندن ایستادن و راه رفتن در روال روزانه می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت جسمی و روحی افراد مبتلا داشته باشد.

عدم ایستادن و راه رفتن در ام اس چه عوارضی ممکن است برای فرد داشته باشد؟

عدم ایستادن و راه رفتن منظم در ام اس ممکن است چندین پیامد منفی به دنبال داشته باشد. مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر می‌باشد:

• آتروفی عضلانی و کاهش قدرت کلی
• سفتی مفاصل و کاهش دامنه حرکتی
• مشکلات تعادل و افزایش خطر زمین خوردن
• افزایش اسپاستیسیته و سفتی عضلانی
• کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان
• مشکلات قلبی عروقی
• مشکلات سلامت روان از جمله افسردگی و اضطراب

گنجاندن تمرینات ایستادن و راه رفتن در یک برنامه رمانی توانبخشی می‌تواند به کاهش این پیامدهای منفی کمک کند و سبب افزایش استقلال و رفاه عملکردی کلی افراد مبتلا به ام اس گردد.

چرا افراد مبتلا به ام اس با مشکل ایستادن و راه رفتن مواجه می‌شوند؟

مشکلات ایستادن و راه رفتن در ام اس را می‌توان به عوارض و چالش‌های این بیماری نسبت داد. MS اغلب منجر به ضعف عضلانی در اندام تحتانی می‌شود که تحمل وزن بدن طی ایستادن وراه رفتن را دشوار می‌کند.

علاوه براین حالت افتادگی پا یا دراپ فوت نیز به دلیل خستگی و ضعف عضلات مسئول دورسی فلکشن مچ (تیبیالیس آنتریور) به شکل کشیدن پا دیده می‌شود. در بسیاری از مبتلایان با از بین رفتن غلاف میلین در مخچه مشکلات تعادلی پدیدار می‌‎شود که موجب افزایش خطر افتادن و راه رفتن آتاکسیک می‌شود.

با غلبه اسپاستیسیته در عضلات اندام تحتانی راه رفتن بیمار بیشتر شکل سفت و تند همراه با کاهش انعطاف پذیری به خود می‌گیرد. در بعضی از افراد به اسپاسم و سفتی بیش از حد در عضلات ادداکتور  سبب می‌شود که الگوی راه رفتن قیچی وار یا scissor gait  در این افراد مشاهده شود.

در نظر داشته باشید که سرعت راه رفتن در افراد مبتلا به  MS به صورت کلی کندتر از حالت عادی است و به علت خستگی ممکن است با پیمودن مسافت‌های کوتاه، خیلی زود خسته شوند و شکل راه رفتنشان بدتر شود.

توانبخشی در MS:

افزایش توانایی ایستادن و راه رفتن در ام اس با فیزیوتراپی و کاردرمانی

کاردرمانی در مدیریت چالش‌های ایستادن و راه رفتن در ام اس و توانمندسازی افراد مبتلا نقش مهمی ایفا می‌کند.

یک کاردرمانگر با در نظر گرفتن عواملی مانند قدرت، تعادل، هماهنگی و استقامت یک ارزیابی جامع انجام می‌دهد و با همکاری بیمار اهداف واقع بینانه و قابل دستیابی برای بهبود توانایی‌های ایستادن و راه رفتن در ام اس تعیین می‌کند.

مهم‌ترین اقداماتی که یک کاردرمانگر و یا فیزیوتراپیست می‌تواند برای مبتلایان به MS انجام دهد شامل موارد زیر می‌باشد:

• تمرینات قدرتی و استقامتی:

یکی از اجزای اصلی برنامه توانبخشی تقویت عضلات از طریق ورزش‌ها و تمرینات تخصصی می‌باشد. نکته‌ای که حتما باید طی انجام تمرینات در نظر داشته باشید این است که حتما به محض اینکه احساس خستگی کردید تمرین را متوقف کرده و پس از استراحت دوباره ادامه دهید.

بهتر است حتما تمرینات زیر نظر یک متخصص کاردرمانی تنظیم و طراحی شوند. برای اینکه متعادل راه بروید بهتر است از تمرینات تعادلی که توسط متخصصین کاردرمانی و فیزیوتراپی براساس وضعیت هر فرد طراحی می‌شود بهره ببرید تا با ارتقا تعادل خود ریسک زمین خوردن را به حداقل برسانید.

• تجهیزات تطابقی و وسایل کمکی

یکی دیگر از مداخلات تیم توانبخشی برای ارتقا و بهبود ایستادن و راه رفتن در ام اس تکنیک‌ها و تجهیزات تطابقی می‌باشد.

کاردرمانگران با ارزیابی منزل بیماران و پیشنهاد اصلاحات لازم در منزل مانند چیدمان مجدد و نصب نرده و… علاوه بر ساده‌تر کردن تحرک فرد، خطر سقوط و سر خوردن را نیز به حداقل می‌رسانند.

همچنین ممکن است برای افرادی که از دراپ فوت شدید رنج می‌برند، وسیله ارتزی AFO و حالات اصلاح شده آن تجویز شود که توسط متخصصین ارتوپدی فنی برای هر شخص طراحی و ساخته می‌شود و ایستادن و راه رفتن در ام اس را تسهیل می کند.

متخصصین توانبخشی براساس میزان درگیری فرد مبتلا ممکن است استفاده از وسایل کمکی مانند واکر، کراچ، عصا و … را توصیه کنند. انتخاب وسیله مناسب، تنظیم صحیح آن و نحوه صحیح استفاده از آن توسط متخصصین توانبخشی به فرد آموزش داده می‌شود تا فرد به حداکثر استقلال ممکن دست یابد.

• انرژی کانسرویشن

یکی دیگر از تکنیک‌هایی که در کلینیک‌های توانبخشی توسط کاردرمانگران به بیماران ام اس آموزش داده می‌شود، تکنیک‌های ذخیره انرژی می‌باشد.

خستگی یکی از علائم رایج MS است و مدیریت سطح انرژی در این بیماران بسیار حائز اهمیت است. کاردرمانگران با توجه به اینکه گرما این افراد را زودتر خسته می‌کند، ساعات انجام فعالیت‌های مهم و بیرون از منزل را به ساعات اولیه روز که بیمار از سطح انرژی بالاتری برخوردار است و هوا معتدل تر است، منتقل می‌کنند.

در ادامه روز با خسته شدن فرد، ایستادن و راه رفتن بیشتر برایش مشکل می‌شود و بهتر است فعالیت‌های منزل را همراه با استراحت و وقفه انجام دهند.

• مشاوره روانی

فراتر از جنبه‌های فیزیکی، ضعف و خستگی و الگوهای راه رفتن که ممکن است فرد با آنها دست و پنجه نرم کند، برایش در جامعه بار روانی به وجود می‌آورد. مشاوران توانبخشی به افراد راهنمایی‌های عاطفی و حمایتی ارائه می‌دهند تا بتوانند با چالش‌های سازگاری با محدودیت‌های ایستادن و راه رفتن در ام اس کنار بیایند. همچنین ممکن است مشارکت در گروه‌های حمایتی برای تقویت احساس اجتماعی به بیماران توصیه شود.

FES چه کمکی به ایستادن و راه رفتن در ام اس می‌کند؟

تحریک الکتریکی عملکردی یا FES یک تکنیک درمانی فیزیوتراپی است که از تکانه‌های الکتریکی برای تحریک عضلات و اعصاب استفاده می‌کند و هدف آن بهبود یا بازیابی عملکرد در افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی مانند MS است.

فیزیوتراپیست‌ها عموما پس از ارزیابی که از وضعیت فرد انجام می‌دهند از مزایای این تحریکات برای اصلاح دراپ فوت و تحریک عضله تیبیالیس آنتریور (Tibialis anterior muscle) استفاده می‌کند. اگرچه از این متد درمانی در فیزیوتراپی برای تقویت عضلات سایر نقاط بدن نیز استفاده می‌شود.

دستگاه FES انواع مختلفی دارد و نوعی که برای اصلاح دراپ فوت استفاده می‌شود روی ساق پا فرد بسته می‌شود و توسط فیزیوتراپیست با توجه به تایم گام برداشتن هر فرد تنظیم می‌شود.

مزایای هیدروتراپی در MS چیست؟

در آب درمانی یا هیپوتراپی در MS با استفاده از خاصیت شناوری آب فشار روی مفاصل را کاهش می‌دهد و انجام حرکات و تمرینات برای فرد نسبت به انجام در خشکی ساده‌تر می‌شود.

همچنین شرکت در جلسات منظم آب درمانی تحت نظر درمانگر به بهبود انعطاف پذیری، تعادل، هماهنگی و نهایتا ایستادن و راه رفتن در ام اس کمک می‌کند.

دقت کنید اگرچه گرمای آب می‌تواند به انعطاف پذیری و کاهش اسپاسم کمک کند، اما به صورت کلی دمای آب در درمان افراد دارای MS بالا نباشد که گرما موجب سریع‌تر خسته شدن فرد و بی‌حالی او می‌شود. پس حتما دقت کنید که حداقل برای جلسات ابتدایی با یک درمانگر درباره دما آب و تمرینات مناسب مشورت کنید.

در نتیجه،

اهمیت ایستادن و راه رفتن در ام اس و سایر اختلالات علاوه بر بحث تحرک و استقلال عملکردی در زمینه روانی و اجتماعی نیز محرز شده است. ایستادن و راه رفتن در ام اس نیز مانند سایر افراد به قدرت عضلانی، تعادل و سلامت استخوان کمک می‌کند و چالش‌های رایجی مانند ضعف عضلانی، اسپاستیسیته و تحرک به خطر افتاده را برطرف می‌کند.

فراتر از فواید فیزیکی، درگیر شدن در این فعالیت‌ها حس استقلال را تقویت می‌کند و به طور مثبت بر کیفیت کلی زندگی افرادی که پیچیدگی‌های ام‌اس را پیمایش می‌کنند، تأثیر می‌گذارد.

برای دستیابی به حداکثر استقلال در ایستادن و راه رفتن در ام اس و حل مشکلات در این زمینه بهتر است به کلینیک توانبخشی مراجعه کنید و با دریافت خدمات کاردرمانی و فیزیوتراپی به اهداف درمانی خود دست یابید.