درد زانو؛ بررسی علایم، علل بروز و راهکارهای درمان غیرجراحی

درد زانو

علت‌های مختلفی جهت بروز درد زانو وجود دارد، این درد باعث ایجاد اختلال در فعالیت‌های روزانه از جمله راه رفتن، دویدن، پرید، بالا رفتن از پله و انجام فعالیت‌های ورزشی می‌شود. اما در ابتدا نیاز است تا درباره مفصل زانو اطلاعاتی داشته باشید.

زانو یک مفصل مهم و حیاتی در بدن است که بین استخوان فمور (ران) و استخوان تیبیا (درشت نی) قرار دارد. این مفصل وظیفه پشتیبانی، حرکت و استحکام پا است. مفصل زانو امکان حرکت فرد در جهت‌های مختلف را فراهم می‌کند.

درد مفصل زانو معمولا به دلیل درد در استخوان‌های تشکیل دهنده زانو، آسیب دیدگی غضروف‌های زانو، منیسک‌ها و یا لیگامان‌های این مفصل می‌باشد. زانو درد لزوما به افزایش سن مربوط نیست، این بیماری ممکن است در افراد جوان و نوجوان نیز بروز یابد.

همچنین ورزشکاران در رشته‌های مختلف به دلیل پریدن‌های مکرر و یا چرخش سریع در معرض بروز درد زانو و مشکلات مربوط به آن می‌باشند. گاهی این درد به قدری زیاد است که می‌تواند بسیار آزاردهنده و حتی ناتوان‌کننده باشد.

درد زانو چه علائمی دارد؟

علائم درد زانو ممکن است بسته به علت اصلی بروز آن، شدت و محل آسیب متفاوت باشد. در بیمارهای عفونی کل مفصل زانو درگیر می‌شود، در حالی که در مشکلاتی مثل پارگی مینیسک، علائم فقط در محلی خاص ظاهر می‌شود.

به‌طور کلی نشانه‌های زیر اغلب با زانو درد همراه می‌باشند:

• درد به‌صورت خفیف یا شدید در داخل یا روی زانو (درد بیشتر در قدام زانو احساس می‌شود)
• محدودیت دامنه‌ی حرکتی مفصل زانو
• تورم، التهاب، آب آوردن زانو و سفتی مفصل در حرکت
• قرمزی و افزایش دما در آن ناحیه
• ضعف و بی‌ثباتی (خالی کردن زانو هنگام ایستادن)
• صدا دادن مفصل هنگام حرکت دادن آن
• حساسیت به لمس
• ناتوانی در اکستنشن زانو (صاف کردن پا)
• ناتوانی در خم کردن زانو (قفل شدن زانو)

درد زانو ممکن است موقت و یا مزمن باشد. درد موقتی اغلب به دلیل آسیب، تروما و تصادف اتفاق می‌افتد و بعد از گذشت چند روز ممکن است، علائم آن کم کم از بین برود.

درد مزمن زانو دلایل متعددی دارد که بدون انجام پروتکل‌های درمانی، بهبود نمی‌یابد. در واقع درد مزمن مفصل زانو دردی طولانی مدت، همراه با تورم و حساسیت به لمس در یک یا هر دو زانو است.

آیا علل بروز درد در مفصل زانو را می‌شناسید؟

علت درد زانو را می‌توان در سه دسته اصلی جای داد:

• آسیب‌های حاد: مثل شکستگی استخوان، پارگی رباط و…
• بیماری‌های مفصلی: مثل آرتریت و عفونت‌ مفصل
• استفاده بیش از حد از مفصل زانو: استفاده‌ی بیش از حد سبب بروز بیماری‌های مختلفی مثل آرتروز، بورسیت، التهاب تاندون و سندروم استخوان کشکک می‌شود.

درادامه شایع‌ترین و رایج‌ترین علت‌های درد در زانو را برای آگاهی بیشتر شما بررسی می‌کنیم.

مشکلات ناشی از آسیب دیدگی‌های حاد

مشکلات ناشی از آسیب دیدگی‌های حادعبارتند از:

• شکستگی: استخوان‌های زانو، از جمله پتلا (کشکک) در هنگام تروما، تصادف با موتور یا دوچرخه، سقوط از ارتفاع و به دلیل پوکی استخوان ممکن است دچار شکستگی شوند. درد ناشی از شکستگی، بسیار شدید است و سبب محدودیت حرکتی وسیع در مفصل می‌شود.

• دررفتگی: در رفتگی در زانو به ندرت رخ می‌دهد اما با این حال در شرایط مختلف مثل تصادف و آسیب‌های ورزشی استخوان پتلا ممکن است دچار دررفتگی و درد زانو شود.

• آسیب دیدگی‌های رباط زانو: شایع‌ترین آسیب دیدگی رباط زانو، مربوط به رباط صلیبی قدامی (ACL) است.

• آسیب دیدگی‌ مینیسک زانو: مینیسک‌های داخلی و خارجی زانو به عنوان ضربه گیر عمل می‌کنند، این بافت در شرایطی مثل پیچ خوردگی پا دچار آسیب می‌شود. پارگی مینیسک با درد و التهاب شدید همراه می‌باشد.

در ادامه به بررسی درد ناشی از بیماری‌های مفصلی می‌پردازیم.

درد ناشی از بیماری‌های مفصلی زانو

درد ناشی از بیماری‌های مفصلی زانو عبارتند از:

• آتریت روماتوئید: یک بیماری اتوایمیویون است که اکثر مفاصل بدن را در گیر می‌کند. علائم این بیماری باعث درد مفصل به‌طور قرینه، خشکی صبحگاهی، ناتوانی حرکتی و در موارد شدید بدشکلی مفصل است.

• نقرس: نقرس به دلیل افزایش و تمجع اوریک سید در خون رخ می‌دهد. این امر سبب بروز درد و التهاب در مفاصل می‌شود. درد زانو در شب، تورم، قرمزی و حساسیت به لمس از علائم نقرس می‌باشد.

• بیماری ازگود اشلاتر: ازگوداشلاتر در نوجوانان رخ می‌دهد واستخوان سازی نابه جا از علائم این بیماری است. از استخوان سازی نابه جا در استخوان درشت نی (تیبیا) انجام گیرد، سبب بروز زانو درد در نوجوانان و جوانان می‌شود.

• بورسیت: بورس‌های زانو کیسه‌های کوچک مملو از مایع هستند که به حرکت استخوان‌ها و رباط‌های مفصل زانو کمک می‌کنند. ضربه و یا آسیب دیدگی بورس‌ها نیز ممکن است سبب التهاب، تورم و درد زانو شود.

بیماری‌های دیگری نیز ممکن است در ایجاد زانو درد نقش مهمی داشته باشند، هریک از این بیماری‌ها را در مقاله‌های مجزا به طور مفصل شرح داده‌ایم. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

• کوتاهی عضلات همسترینگ، گاستروکینموس و سولئوس
• سندرم استرس پتلافمورال (PFPS)
• سندرم پلیکا (Plica)
• کیست بیکر(Baker’s cyst)
• ژنوواروم و ژنووالگوم

درد ناشی از استفاده بیش از حد از مفصل زانو

درد ناشی از استفاده بیش از حد از مفصل زانو عبارتند از:

• کندرومالاسی کشکک زانو: بیماری کندرومالاسی سبب ضعف و تخریب غضروف زیر کشکک می‌شود. این بیماری با درد هنگام بالا رفتن از پله، صدای قیژقیژ کردن مفصل و در موارد نادر تورم، همراه است.

• آرتروز: آرتروز یک بیماری مزمن و فرسایشی است که یکی از علل شایع بروز درد زانو است. این بیماری با خشکی مفصل، درد، تورم و کاش دامنه‌ی حرکتی همراه است.

• التهاب تاندون کشکک زانو: این بیماری سبب التهاب تاندون‌های وصل کننده پتلا از فمور به تیبیا می‌شود. درد هنگام چرخش جارجی پا و بی‌ثباتی مفصل از علائم این بیماری است. التهاب تاندون‌های کشکک با درد در زیر استخوان کشکک، تورم و صدای قیژقیژ کردن هنگام حرکت همراه است.

برخی از علل دیگر بروز زانو درد می‌تواند افزایش سن، افزایش وزن ، ضعف عضلات بدن و عدم انعطاف پذیری باشد.

تشخیص علت زانو درد

مهم‌ترین راه تشخیص و درمان درد زانو معاینه فیزیکی و بالینی صحیح، کامل و دقیق است. متخصصین ارتوپدی می‌توانند از روش‌های مختلفی برای تشخیص دقیق‌تر کمک بگیرند.

استفاده از عکس‌های رادیو گرافی برای بررسی ساختارهای استخوانی مفصل زانو و تصویربرداری MRI برای بررسی بافت نرم از جمله روش‌های تشخی علت درد زانو است.

همچنین اگر بیمار مشکوک ابتلا به بیماری‌های التهابی و عفونی باشد پزشک می‌تواند، تست‌های آزمایشگاهی (آزمایش خون) و آتروسنتز را نیز بکار بگیرید.

راهکارهای درمان درد زانو بدون جراحی:

راه‌های درمان بدون جراحی به دلیل غیرتهاجمی بودن اغلب در الویت قرار دارند، در صورتی که پزشک بعد از بکار گیری متدهای غیر جراحی متوجه بهبودی در بیمار نشد، می‌تواند از راه‌های جراحی برای تسکین درد و کنترل علائم کمک بگیرد.

برخی از راه‌های درمان غیر جراحی درد زانو عبارتند از:

دارو درمانی، خدمات فیزیوتراپی، کاردرمانی بزرگسالان و کودکان، حرکات اصلاحی، تزریق PRP، اوزون تراپی، تزریق داروهای استروئیدی، زانو بند، ماساژ درمانی، الکتروتراپی، طب سوزنی، استفاده از مدالیته‌های سرمایشی و گرمایشی، کاهش وزن و تجویز کفش و کفی طبی. در ادامه برخی از این روش‌های درمان را شرح می‌دهیم:

فیزیوتراپی زانو

فیزیوتراپی و انجام تکنیک‌های توانبخشی به صورت اصولی می‌تواند در بهبود درد و کاهش علائم درد زانو بسیار مؤثر و کاربردی باشد. بهبود بیماری با فیزیوتراپی با برنامه‌ای جامع برای عضلات، اعصاب، مفاصل و رباط‌ها می‌تواند سبب درمان برخی از اختلالات مفصل زانو، بدون جراحی شود.

در کلنیک توانبخشی ایستا تیم درمانی ما که شامل جمعی از فیزیوتراپیست‌ و کاردرمانگران حاذق و باتجربه می‌باشد، از روش‌های مختلفی مثل تقویت عضلات، تمرینات درمانی، تمرینات تعادلی، تکنیک‌های دستی، لیزدرمانی و دیگر متدهای روز دنیا به تسکین درد، بهبودی علائم و درمان بیماری شما کمک می‌کنند.

پیشنهاد مطالعه: 11 روش درمان اسپاسم و گرفتگی عضلات گردن

حرکات اصلاحی

حرکات اصلاحی یک روش‌ درمانی مؤثر برای از تسکین درد مزمن زانو است. تقویت قدرت و استحکام عضلات اطراف مفصل زانو سبب کاهش فشار وارده بر این مفصل می‌شود. همچنین از آسیب‌های ناشی از ضربه‌‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند.

تزریقPRP

تزریق پی ار پی (PRP) سبب تسریع روند بهبودی و تسکین درد زانو می‌شود. این روش به قدری کاربردی است که گاهی نیاز فرد به جراحی را از بین می‌برد.

تزریق استروئید

داروهای استروئیدی و کورتون به کاهش التهاب بسیار کمک می‌کنند. توجه داشته باشید که یکی از دلایل بروز درد، التهاب می‌باشد. بنابراین تزریق کورتون سبب بهبود درد، التهاب و کاهش علائم درد زانو می‌شود.

اوزون تراپی

این روش درمانی به دلیل فراهم کردن مواد لازم برای بهبودی بافت‌های آسیب دیده، به تسریع روند درمان کمک می‌کند. اوزون تراپی هر یک الی دو هفته‌ای یکبار انجام می‌گیرد تا فرد بعد از چند جلسه تزریق به نتایج دلخواه دست یابد.

ماساژ درمانی

ماساژ بافت نرم سبب افزایش خون رسانی به ناحیه‌ی مورد نظر، کمک به دفع مواد زائد، تسریع روند بهبودی و تسکین درد می‌شود.

کفش و کفی طبی

کفش و کفی طبی سبب تنظیم راستای مچ پا، مفصل زانو، کاهش فشار وارد بر مفاصل، توزیع مناسب نیرو و جلوگیری از انحرافات جانبی می‌شود. این امر به جلوگیری از بروز آسیب و بدتر شدن درد فرد کمک می‌کند.

زانو بند

زانو بندهای طبی موجود در بازار سبب تثبیت مفصل زانو در راستای مناسب، تسکین درد زانو، کاهش التهاب و ورم بافت می‌شود.

طب سوزنی

استفاده از طب سوزنی باعث مسدود کردن سیگنال‌های درد، افزایش خون رسانی و کمک به دفع مواد زائد سبب تسکین و بهبود درد و علائم زانو می‌شود.

طب گیاهی و سنتی

استفاده از روغن‌های گیاهی یا درمان گیاهی، در طب سنتی برای کاهش درد موضعی معرفی شده اند، مثل روغن سیاه دانه.

حراجی مفصل زانو

برخی از آسیب‌دیدگی‌ها و بیماری‌های که سبب درد زانو می‌شوند، برای درمان نیاز به جراحی دارند. بهتر است قبل از تصمیم‌گیری برای جراحی، تمامی نکات مثبت و منفی هر دو روش غیرجراحی و جراحی را در نظر داشته باشید.

برای جراحی مفصل زانو متناسب با نوع آسیب چهار روش مختلف وجود دارد. این روش‌ها شامل موارد زیر است:

1. جراحی آرتروسکوپی: آتروسکوپی برای بازسازی و خارج کردن غضروف‌ها و رباط‌های آسیب دیده انجام می‌شود. در این روش با کمک دستگاه‌های فیبر نوری قسمت‌های آسیب دیده غضروف را از مفصل جدا می‌کنند و آن را با غضروف مصنوعی جایگزین می‌کنند.
2. جراحی تعویض جزئی زانو: در این روش، قسمتی از غضروف مفصل که دچار آسیب دیدگی‌های شدید است را جدا می‌کنند و از غضروف‌های مصنوعی برای جایگزنی کمک می‌گیرند.
3. تعویض کامل زانو: در این روش، کل مفصل زانو شامل استخوان، غضروف آسیب‎دیده، استخوان پتلا و کاسه زانو را برمی‌دارند و از مفصل مصنوعی ساخته شده از آلیاژهای فلزی، پلاستیک‌ و پلیمرهای درجه یک برای جایگزینی و تسکین درد زانو استفاده می‎‌کنند.
4. استئوتومی: در این روش، قسمتی استخوان ران و یا تیبیا را برای تسکین درد ناشی از آرتروز و تراز شدن پا، برمی‌دارند.

در ادامه به بررسی راه‌های پیشگیری از زانو درد می‌پردازیم.

راه‌های پیشگیری از زانو درد

اگرچه همیشه نمی‌توان از بروز درد زانو پیشگیری کرد، اما توصیه‌های زیر می‌تواند تا حدودی به پیشگیری از آسیب‌ها و تخریب مفصل زانو کمک کند:

• پوشیدن کفش مناسب
• کاهش و حفظ وزن مناسب با قد
• تقویت عضلات اطراف مفصل زانو
• جلوگیری از بی‌تحرکی و انجام ورزش‌های ملایم و روزانه
• افزایش انعطاف پذیری عضلات چهارسرران و همسترینگ
• مصرف کلیسم در رژیم غذایی و جلوگیری از پوکی استخوان
• رعایت پوسچر مناسب بدن در حین بالا رفتن از پله و یا برداشتن اجسام سنگین

استحکام و قدرت مفاصل در بدن هر فرد با دیگری متفاوت است بنابراین بهتر است که با رعایت صحیح تمام موارد ذکر شده، از بروز آسیب دیدگی زانو یا درد زانو جلوگیری کنیم، چرا که سلامت این مفصل برای راه رفتن و دیگر حرکات بدن بسیار ضروری و مهم است.