توانبخشی دست پس از سکته مغزی:
فهرست
- 1 توانبخشی دست پس از سکته مغزی:
- 2 8 مشکل اساسی دست بیماران پس از سکته مغزی:
- 3 چرا توانایی حرکتی دست پس از سکته دیرتر از پا برمی‌گردد؟
- 4 اهمیت توانبخشی دست پس از سکته مغزی:
- 5 چه اسپیلنت‌هایی ممکن است در فرایند توانبخشی دست پس از سکته مغزی کمک کننده باشند؟
- 6 موثرترین تمرینات توانبخشی دست پس از سکته مغزی:
- 7 سوالات متداول
به این فکر کنید که هر روز چند بار از دستان خود استفاده می‌کنید. آنها تقریباً برای تمام فعالیت‌های روزمره زندگی و مهارت‌های مراقبت از خود مانند حمام کردن، نظافت، غذا خوردن و لباس پوشیدن ضروری هستند.
باتوجه به اهمیت کاربردی دست‌ها و متکی بودن انسان بر این عضو، کاهش عملکرد پس از یک آسیب عصبی مانند سکته می‌تواند برای هر فردی ویرانگر باشد. بسته به شدت و محل سکته مغزی، بازماندگان ممکن است بسیار متفاوت از یکدیگر ظاهر شوند.
به عنوان مثال، سکته‌های شریان مغزی میانی (Middle Cerebral Artery) در مغز عمدتا منجر به ضعف در اندام فوقانی می‌شود، در حالی که سکته‌های شریان مغزی قدامی (Anterior cerebral artery) معمولاً اندام تحتانی را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهند.
همچنین سکته مغزی در ساقه مغز یا مخچه می‌تواند بر هماهنگی و کنترل حرکتی در همان طرف یا هر دو سمت بدن تأثیر بگذارد.
اما اکثر افراد با بهره بردن از مزایای توانبخشی دست پس از سکته مغزی که به طور ویژه توسط متخصصین فیزیوتراپی و کاردرمانی ارائه می‌شود، تا حد زیادی توانایی خود را باز می‌یابند و بسیاری از فعالیت‌های خود را مستقل انجام می‌دهند.
ما در ادامه روند توانبخشی دست پس از سکته مغزی، اهمیت آن و مهم‌ترین تمرینات که قابل اجرا در منزل نیز هستند را بررسی کرده‌ایم.
8 مشکل اساسی دست بیماران پس از سکته مغزی:
به صورت کلی بسته به محل بروز سکته و شدت آن علائم مختلفی در بیماران بروز می‌کند که علائم بروز یافته در دست نیز از این قاعده مستثنی نیست.
مهم‌ترین مشکلات دست در سکته مغزی:
- ضعف عضلانی
- اسپاستیسیتی
- درد
- تورم
- محدودیت دامنه حرکتی مفاصل
- کوتاهی عضلانی
- دفرمیتی و بد شکلی مفاصل ( در مراحل پیشرفته و به دنبال بی‌حرکتی طولانی)
- بی‌حسی و گزگز
در نظر داشته باشید علائم با شدت‌های گوناگون ممکن است در بیماران بروز کند که مشکلات متفاوتی را نیز پدید می‌آورد. اما در هر بیمار توانبخشی دست پس از سکته مغزی با مدالیته‌های گوناگون موثر واقع می‌شود و فرد را به حداکثر استقلال ممکن می‌رساند.
چرا توانایی حرکتی دست پس از سکته دیرتر از پا برمی‌گردد؟
به صورت کلی پس از سکته مغزی بازیابی عملکرد دست در مقایسه با پا و اندام تحتانی کندتر صورت می‌گیرد؛ البته در موارد نادر ممکن است عکس این قضیه نیز مشاهده شود.
یکی از دلایل این موضوع این است که ساختار مغزی مرتبط با حرکت دست به دلیل انجام حرکات ظریف اختصاصی، نسبت به پا پیچیده‌تر است و این پیچیدگی باعث چالش برانگیزتر شدن بازیابی عملکرد دست پس از سکته مغزی می‌شود.
همچنین اکثریت رویکردهای توانبخشی در سکته مغزی بر حرکت زودهنگام و تحمل وزن بر اندام تحتانی متمرکز هستند که موجب بهبود سریع‌تر عملکرد اندام تحتانی می‌شود.
توانبخشی دست پس از سکته مغزی شامل تمرینات حرکات ظریف، هماهنگی و مهارت است که توسط متخصصین کاردرمانی و در غالب تمرینات تخصصی و با بهره بردن از تجهیزات و وسایل شبیه سازی شده به وسایل منزل ارائه می‌شود.
اهمیت توانبخشی دست پس از سکته مغزی:
همانطور که پیش‌تر گفتیم انجام فعالیت‌های روزمره زندگی یا ADL به صورت کلی به عملکرد درست دست وابسته است.
با انجام توانبخشی دست پس از سکته مغزی، بیماران در انجام این فعالیت‌ها مستقل شده که این موضوع بر کیفیت زندگی، مشارکت اجتماعی و استقلال کلی فرد تاثیر می‌گذارد و به دنبال آن باعث ارتقا اعتماد به نفس در بیماران می‌شود.
همچنین عملکرد دست برای افراد برای بازگشت به کار یا درگیر شدن در مشاغل معنادار ضروری است. بسته به اینکه فرد چه شغلی را می‌خواهد انجام دهد و چه میزان مهارت‌های حرکتی ظریف برای انجام آن نیاز دارد، فرایند توانبخشی دست پس از سکته مغزی هدف گذاری می‌شود.
از دست دادن عملکرد دست می‌تواند تأثیر روانی قابل توجهی بر بازماندگان سکته داشته باشد و منجر به ناامیدی، افسردگی و احساس درماندگی شود.
برنامه‌های توانبخشی دست پس از سکته مغزی و به خصوص کاردرمانی نه تنها توانایی‌های فیزیکی را بهبود می‌بخشند، بلکه جنبه‌های عاطفی و روانی بهبودی را نیز مورد توجه قرار می‌دهند تا اعتماد به نفس بیماران را افزایش دهد.
چه اسپیلنت‌هایی ممکن است در فرایند توانبخشی دست پس از سکته مغزی کمک کننده باشند؟
در فرایند توانبخشی دست پس از سکته مغزی، استفاده از اسپیلنت‌ها می‌تواند از طریق کمک به حفظ حالات صحیح، کنترل اسپاسم، تسهیل حرکات، جلوگیری از کوتاهی و دفرمیتی و جلوگیری از آسیب دیدگی مثل دررفتگی شانه کمک کننده باشد.
اسلینگ، اسپیلنت‌های شست، اسپیلنت مچ دست و اسپیلنت‌های محافظتی رایج‌ترین اسپیلنت‌ها هستند.
همچنین ممکن است کاردرمانگران در تمرینات از اسپیلنت‌های تمرینی استفاده کنند که در اجرای صحیح حرکات تمرینی کمک کننده هستند.
این اسپیلنت‌ها توسط متخصصین ارتوپدی فنی به صورت تخصصی و به اندازه هر فرد به صورت شخصی می‌سازند.
موثرترین تمرینات توانبخشی دست پس از سکته مغزی:
تمرینات تخصصی که در توانبخشی دست پس از سکته مغزی ارائه می‌شود در بهبود این بیماران و بازیابی توانایی حرکتی رکن اساسی محسوب می‌شود.
- تمرینات دامنه حرکتی بسته به توانایی هر بیمار می‌تواند به صورت غیرفعال، فعال ویا مقاومتی انجام شود که به حفظ انعطاف پذیری و جلوگیری از سفتی مفاصل کمک می‌کند. این تمرینات شامل خم و صاف کردن انگشتان، چرخش شست، خم و صاف کردن مچ و… می‌باشد.
- تمرینات تقویتی دست شامل استفاده از توپ، خمیر پاتی، تراباند و… جهت ایجاد مقاومت در برابر حرکات دست بیمار و تقویت عضلات دست و انگشتان از جمله عضلات اکسنتریک ( فلکسور و اکستانسور انگشتان) و از جمله عضلات اینترینسیک ( لومبریکال و اینترسئوس) می‌شود.
- تمرینات هماهنگی و حرکات ظریف و تمرینات هماهنگی چشم و دست شامل استفاده از تجهیزات تخصصی، نخ و مهره، ردیابی اشکال، دستکاری مهره‌ها و… می‌باشد که توسط متخصصین کاردرمانی ارائه می‌شود.
- یکی از رویکردهایی که در توانبخشی دست پس از سکته مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد رویکرد CIMT است. این رویکرد شامل حرکت درمانی ناشی از محدودیت است و به این شکل ارائه می‌شود که دست غالب تحت نظر درمانگر مهار می‌شود و بیمار مجبور است برای انجام فعالیت‌هایش از دست درگیر استفاده کند که به تقویت فرایند نوروپلاستیسیتی کمک می‌کند.
توجه داشته باشید که این تمرینات باید متناسب با نیازها و توانایی‌های خاص هر فرد طراحی شود. برای دریافت یک برنامه درمانی مناسب حتما از یک کاردرمانگر یا فیزیوتراپیست واجد شرایط کمک بخواهید تا از ایمنی و اثربخشی فرایند توانبخشی دست پس از سکته مغزی اطمینان حاصل کنید.
بهبود سکته مغزی یک فرایند است و بازیابی مهارت‌ها و یادگیری یک مهارت جدید به زمان و صبر نیاز دارد. اما قطعا شما میتوانید انجامش بدهید. بهتر است از همین امروز با مشورت فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر خود فرایند توانبخشی دست پس از سکته مغزی را در منزل نیز ادامه دهید.
به یاد داشته باشید، مغز ما شگفت انگیز است و به بهبود، یادگیری و رشد ادامه می‌دهد اما به حداکثر رساندن بازگشت عملکرد دست نیازمند زمان و تمرین مداوم است. نکته کلیدی این است که با مشورت درمانگر خود تمریناتی را انتخاب کنید که چالش برانگیز و جالب هستند تا از برنامه تمرین دست خود حداکثر استفاده را ببرید.
سوالات متداول
توانبخشی دست به بهبود عملکرد، اعتماد بنفس، افزایش استقلال در فعالیت‌های روزمره، و ارتقای کیفیت زندگی کمک می‌کند.
ساختار مغزی مرتبط با دست به دلیل حرکات ظریف پیچیده‌تر است و معمولا تمرکز اصلی توانبخشی اغلب روی پاهاست.
ضعف عضلانی، اسپاستیسیتی، درد، تورم، بی‌حسی، و محدودیت دامنه حرکتی.
اسپیلنت‌های برای شست و مچ دست که کارکرد محافظتی و تمرینی دارند. همچنین به کاهش اسپاسم و جلوگیری از دفرمیتی کمک می‌کنند.
تمرینات دامنه حرکتی، تقویتی، هماهنگی، و استفاده از روش‌هایی مانند CIMT برای تقویت نوروپلاستیسیتی.
بله، با نظارت متخصص توانبخشی، تمرینات قابل تنظیم و مناسب برای افراد در منزل طراحی می‌شوند.
با بهبود عملکرد دست و استقلال در فعالیت‌ها، اعتماد به نفس و مشارکت اجتماعی افزایش می‌یابد.
