شاید شما هم درباره سندرم گیلن باره شنیده باشید، که اطرافیان یا نزدیکان بعضا از بی‌حسی دست و پا یا ضعف عضلانی و لنگیدن شکایت می‌کنند. این علائم ممکن است نشان‌دهنده، سندرم گیلن باره باشد.
اگر دنبال اطلاعات کامل و صحیحی در رابطه با علائم و درمان قطعی گیلن باره هستید، می‌توانید روی کمک ما حساب‌کنید. در این مقاله، مروری جامع بر این بیماری، علائم، علل، ریسک فاکتورهای ابتلا و انواع گزینه‌های درمانی خواهیم داشت.
سندرم گیلن باره یا (GBS) چیست؟
فهرست
- 1 سندرم گیلن باره یا (GBS) چیست؟
- 2 علل بروز سندرم گیلن باره:
- 3 علائم بیماری گیلن باره:
- 4 انواع سندرم گیلن باره:
- 5 گیلن باره خفیف چیست؟
- 6 آیا ریسک فاکتورهای بروز سندروم گیلن باره را می‌شناسید؟
- 7 روش‌های تشخیص سندرم GBS:
- 8 4 روش درمان سندرم گیلن باره:
- 9 بررسی تاثیر توانبخشی در افراد مبتلا به سندرم گیلن باره:
- 10 آیا سندروم گیلن باره در کودکان نیز ر‌خ‌می‌دهد؟
- 11 آیا ارتباطی بین ابتلا به کووید و سندروم GBS وجود دارد؟
- 12 سوالات متداول
سندرم گیلن باره یا Guillain Barre Syndrome که به آن (GBS) نیز گفته می‌شود، یک اختلال خود ایمنی نادر و جدی است که بر سیستم عصبی محیطی تأثیر می‌گذارد. با ضعف عضلانی، احساس سوزن سوزن شدن و فلج مشخص می‌شود که می‌تواند به سرعت در سراسر بدن پخش شود.
GBS می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد؛ زیرا می‌تواند بر عضلات مسئول تنفس و بلع نیز تأثیر بگذارد. بروز سندروم GBS در سراسر جهان متفاوت است، اما تخمین زده می‌شود که سالانه 1-2 نفر در هر 100000 را تحت تاثیر قرار‌دهد.
این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد و هر دو جنس را به طور یکسان تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علل بروز سندرم گیلن باره:
علت دقیق GBS ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که، توسط یک عفونت یا ویروس ایجاد می‌شود.
سیستم ایمنی به اشتباه به غلاف میلین که اعصاب را احاطه کرده است حمله می‌کند و منجر به التهاب و آسیب می‌شود.
این آسیب، سیگنال‌های بین اعصاب و عضلات را مختل می‌کند و باعث ضعف و فلج می‌شود.
علائم بیماری گیلن باره:
بیماری گیلن باره (Guillain-Barré Syndrome) یک اختلال نادر خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به اعصاب محیطی حمله می‌کند. علائم این بیماری معمولاً به سرعت پیشرفت می‌کنند و ممکن است در عرض چند روز یا هفته به اوج خود برسند. علائم عمده این بیماری عبارت‌اند از:
ضعف و ناتوانی عضلانی:
ضعف عضلانی در پاها که معمولاً از پایین به بالا گسترش می‌یابد و ممکن است به دست‌ها و بازوها نیز سرایت کند. همچنین می‌تواند در موارد شدید به فلج کامل فرد منجر شود.احساسات پارستزی:
احساس گزگز، سوزش یا بی‌حسی در انگشتان دست و پا که به تدریج گسترش می‌یابد.درد:
درد در سندرم گیلن باره معمولاً ناشی از التهاب اعصاب محیطی است و به صورت دردهای عضلانی و عصبی بروز می‌کند. این درد ممکن است به صورت سوزش، گزگز، یا تیر کشیدن در دست‌ها و پاها احساس شود و به‌ویژه در کمر و پاها شایع‌تر است. درد معمولاً با حرکت تشدید می‌شود و ممکن است در شب بدتر شود.مشکلات تعادلی و راه‌رفتن:
در سندروم گیلن باره، ضعف عضلات پاها و اختلال در عملکرد اعصاب محیطی منجر به مشکلات تعادلی و ناتوانی در راه‌رفتن می‌شود. درایم بیماری افراد ممکن است احساس ناپایداری، ضعف و ناتوانی در حفظ تعادل داشته باشند، که در موارد شدید ممکن است به ناتوانی کامل در راه‌رفتن منجر می‌شود.مشکلات تنفسی:
در موارد شدید، ضعف عضلات تنفسی می‌تواند منجر به مشکلات جدی تنفسی شود که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد.اختلالات قلبی و فشاری:
تغییرات در ضربان قلب و فشار خون که به دلیل آسیب به سیستم عصبی خودمختار رخ می‌دهد.مشکلات بلع و تکلم:
در سندرم گیلن باره، ضعف عضلات بلع ممکن است باعث دیسفاژی (اختلال در بلع) شود. این وضعیت می‌تواند خطر آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به ریه‌ها) و مشکلاتی مثل عفونت ریه و سوء تغذیه را افزایش دهد. در موارد شدید، تغذیه از طریق لوله انجام میگیرد. با بهبود بیماری، مشکلات بلع معمولاً کاهش می‌یابد.- اختلال عملکرد مثانه و روده:
در سندرم گیلن باره، کنترل ادرار و مدفوع معمولاً تحت تأثیر مستقیم قرار نمی‌گیرد، زیرا این بیماری بیشتر به اعصاب محیطی که به حرکت عضلات ارادی مربوط می‌شوند حمله می‌کند. اما در موارد شدید، اگر اعصاب کنترل‌کننده عملکردهای خودکار (مانند اعصاب کنترل‌کننده مثانه و روده) تحت تأثیر قرار گیرند، مشکلاتی در کنترل ادرار و مدفوع ممکن است رخ دهد.
بطور کلی این بیماری معمولاً بعد از یک عفونت ویروسی یا باکتریایی ظاهر می‌شود، مانند عفونت دستگاه تنفسی یا گوارشی. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب (مانند تعویض پلاسما یا تزریق ایمونوگلوبولین‌ها) می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
انواع سندرم گیلن باره:
سندرم گیلن باره انواع مختلفی دارد که در ادامه برخی از آن‌ها را بررسی می‌کنیم؛
- پلی رادیکولونوروپاتی دمیلینه کننده التهابی حاد (AIDP): این شایع‌ترین شکل این سندروم می‌باشد که حدود 85 درصد موارد را شامل می‌شود. در AIDP، سیستم ایمنی به پوشش محافظ اعصاب (میلین) حمله می‌کند و باعث ضعف عضلانی و سایر علائم می‌شود.
- سندرم میلر فیشر (MFS): این نوع سندرم حدود 5 درصد از افراد مبتلا به این بیماری را تحت‌تاثیر قرار‌می‌دهد. MFS معمولاً با ضعف در عضلات چشم شروع می‌شود و می‌تواند باعث دوبینی شود. همچنین می‌تواند باعث ایجاد مشکل در راه رفتن و هماهنگی شود.
- نوروپاتی حاد حرکتی آکسون (AMAN): در AMAN، سیستم ایمنی به جای میلین، به آکسون‌ها (الیاف بلندی که تکانه‌های عصبی را منتقل‌می‌کنند) حمله می‌کند. AMAN بیشتر در آسیا و آمریکای لاتین رایج‌است.
گیلن باره خفیف چیست؟
GBS “خفیف” یک اصطلاح پزشکی رسمی نیست، اما به ندرت به صورت شدید بروز می‌یابد. این سندرم می‌تواند از خفیف تا شدید، متغیر باشد و شدت بیماری می‌تواند، از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد.
در برخی موارد، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است فقط علائم خفیفی مانند ضعف خفیف عضلانی یا احساس سوزن سوزن شدن در اندام‌ها را تجربه کنند.
توجه به این نکته مهم است که، اگر فردی علائم GBS (گیلن باره) مانند ضعف عضلانی یا بی‌حسی در اندام‌ها را تجربه کرد، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی برای تشخیص و درمان مناسب باشد. درمان زود هنگام می‌تواند به کاهش‌شدت و مدت علائم کمک کند و شانس بهبودی کامل را افزایش دهد.
آیا ریسک فاکتورهای بروز سندروم گیلن باره را می‌شناسید؟
علت دقیق سندرم GBS ناشناخته است، اما چندین عامل خطر وجود دارد که ممکن است احتمال ابتلای فرد به این بیماری را افزایش‌دهد. این شامل:
- عفونت‌ها: اغلب به دنبال یک عفونت ویروسی یا باکتریایی مانند آنفولانزا، ویروس زیکا یا عفونت کمپیلوباکتر ژژونی ایجاد‌می‌شود.
- سن: GBS می‌تواند افراد را در هر سنی تحت‌تاثیر قرار‌دهد، اما در بزرگسالان بالای 50 سال شایع‌تر است.
- جنسیت: مردان کمی بیشتر از زنان، درگیر این بیماری می‌شوند.
- سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی این سندرم را دارند، ممکن است کمی بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری باشند.
توجه به این نکته مهم است که داشتن یک یا چند مورد از این عوامل خطر، لزوماً به این معنی نیست که یک فرد به GBS مبتلا خواهد شد.
روش‌های تشخیص سندرم GBS:
تشخیص این سندرم شامل معاینه فیزیکی، آزمایشات عصبی و مطالعات هدایت عصبی است.
همچنین ممکن است یک سوراخ کمری (lumbar puncture) برای تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی از نظر علائم التهاب انجام شود.
4 روش درمان سندرم گیلن باره:
بیشتر مداخلاتی که امروزه برای افراد مبتلا به سندرم GBS انجام می‌شود، با هدف مدیریت علائم و تسریع بهبودی می‌باشد. اما متأسفانه تا به امروز هیچ درمان قطعی برای این سندرم کشف نشده است.
درمانی که برای این بیماری امروزه ارائه می‌شود، معمولاً شامل؛ بستری شدن در بیمارستان و مراقبت‌های حمایتی از جمله:
- درمان با ایمونوگلوبولین وریدی (IVIG) با هدف تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب
- پلاسمافرزیس (تبادل پلاسما) برای حذف آنتی بادی‌ها از خون
- کنترل درد با داروهایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
- فیزیوتراپی و کاردرمانی برای حفظ قدرت عضلانی و جلوگیری از عوارضی مانند: آتروفی یا عدم انقباض عضلانی
در برخی موارد، فرد مبتلا ممکن است به توانبخشی طولانی مدت و مراقبت‌های پزشکی مداوم نیاز داشته باشد.
بررسی تاثیر توانبخشی در افراد مبتلا به سندرم گیلن باره:
فرآیند توانبخشی برای GBS معمولاً شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار‌درمانی و روانشناسی در صورت نیاز است. اهداف توانبخشی، بهبود‌قدرت، هماهنگی، تعادل و تحرک عضلانی و همچنین رفع هرگونه محدودیت عملکردی یا ناتوانی ناشی از این بیماری است.
توانبخشی ممکن است در بیمارستان شروع شود و در یک کلینیک یا در خانه ادامه یابد. طول‌دوره درمان بیماری با توانبخشی به شدت بیماری و پیشرفت فرد بستگی دارد. در ادامه به بررسی تاثیر فیزیوتراپی و کادردمانی در افراد مبتلا به سندرم GBS می‌پردازیم:
فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی برای درمان سندرم گیلن باره شامل تمرینات تقویتی، تعادلی و کششی است که به بهبود قدرت عضلانی، تعادل و دامنه حرکت کمک می‌کند. تمرینات قدرتی به تقویت عضلات ضعیف شده، و تمرینات تعادلی به جلوگیری از سقوط و بهبود هماهنگی کمک می‌کند. علاوه بر این، تمرینات کششی برای حفظ یا افزایش دامنه حرکت مفاصل و جلوگیری از سفتی مفاصل ضروری است.
درمان همچنین شامل مدیریت درد با تکنیک‌هایی مانند گرمادرمانی و سردادرمانی، و آموزش بیمار درباره نحوه انجام تمرینات و استفاده از وسایل کمکی می‌شود. فیزیوتراپی به‌طور مداوم پایش می‌شود تا پیشرفت بیمار ارزیابی و برنامه درمانی بر اساس نیازهای تغییر یافته تنظیم گردد.
فرآیند برنامه‌های درمانی فیزیوتراپی در سندرم جی بی اس معمولاً شامل مراحل زیر است:
- ارزیابی: یک فیزیوتراپیست قدرت، دامنه حرکتی و توانایی‌های عملکردی فرد را ارزیابی کرده و با همکاری فرد، اهدافی را برای مداخلات تعیین می‌کند. سپس یک برنامه درمانی تخصصی شامل تمرینات و تکنیک‌های تخصصی را طرح‌ریزی می‌کند.
- ورزش درمانی: ورزش درمانی ممکن است شامل مجموعه‌ای از تمرینات برای بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری و تعادل باشد. این تمرینات ممکن است در یک کلینیک یا در خانه انجام شوند.
- تحریک الکتریکی: ممکن است از تحریک الکتریکی برای کمک به بهبود قدرت و کنترل عضلات استفاده شود.
- درمان تنفسی: افراد مبتلا به این سندرم ممکن است ضعف عضلات تنفسی را تجربه‌کنند که منجر به مشکلات تنفسی شود. درمان تنفسی ممکن است شامل؛ تمریناتی برای تقویت عضلات تنفسی و بهبود عملکرد تنفسی باشد.
به طور کلی، فیزیوتراپی می‌تواند به افراد مبتلا به گیلن باره کمک‌کند تا قدرت، تحرک و عملکرد خود را بهبود بخشند و به کیفیت زندگی بهتری دست یابند.
کاردرمانی:
از آنجایی که GBS می‌تواند بر توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد، کاردرمانی می‌تواند نقش مهمی در مدیریت آن‌ها ایفا کند.
فرآیند برنامه‌های کاردرمانی در افراد مبتلا به سندرم جی بی اس، معمولاً شامل مراحل زیر است:
- ارزیابی و تعیین اهداف: یک کاردرمانگر توانایی‌های عملکردی فرد، از جمله توانایی آن‌ها در انجام فعالیت‌های روزانه مانند لباس پوشیدن، آراستگی و آشپزی را ارزیابی می‌کند. سپس با همکاری بیمار، اهدافی برای استقلال حداکثری تعیین می‌کند.
- برنامه‌ریزی درمان: کاردرمانگر یک طرح درمانی ایجاد می‌کند که شامل؛ تکنیک‌های تخصصی برای بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف، عملکرد شناختی و یکپارچگی حسی باشد. در صورت لزوم استفاده از تجهیزات تطابقی مناسب پیشنهاد می‌شود.
- تغییرات خانه: کاردرمانگر ممکن است تغییراتی را در محیط خانه فرد توصیه کند تا محیط خانه را از دسترس، ایمن‌تر کند.
- آموزش و حمایت: کاردرمانگران به افراد مبتلا به GBS و خانواده‌هایشان اطلاعاتی درباره تکنیک‌های خود مراقبتی ارائه می‌دهند.
به طور کلی، در کلینیک توانبخشی ایستا درمانگران ما با انجام متدهای درمانی مانند خدمات فیزیوتراپی و کاردرمانی می‌توانند به افراد مبتلا به گیلن باره کمک‌کنند تا استقلال خود را بازیابند و فعالیت‌های روزانه را با سهولت و اطمینان بیشتری انجام‌دهند.
آیا سندروم گیلن باره در کودکان نیز ر‌خ‌می‌دهد؟
سندرم GBS ممکن است در کودکان رخ دهد، اما نسبتا نادر است. علائم این سندرم در کودکان مشابه علائم در بزرگسالان است.
با این حال، در کودکان همچنین ممکن است علائم دیگری مانند: مشکل در کنترل مثانه یا روده، تغییر در ضربان‌قلب یا فشار خون و مشکل در تنفس نیز ایجاد کند.
کودکان مبتلا به GBS ممکن است به حمایت و مراقبت بیشتری نیاز داشته باشند، به‌خصوص اگر علائم آن‌ها شدید‌باشد. در برخی موارد این کودکان ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان، برای دریافت درمان و نظارت داشته باشند.
آیا ارتباطی بین ابتلا به کووید و سندروم GBS وجود دارد؟
یک رابطه احتمالی بین گیلن باره و کووید-۱۹ وجود دارد، زیرا برخی از افراد مبتلا به کووید-۱۹ نیز به این سندرم مبتلا شده‌اند. با این حال، رابطه دقیق هنوز توسط متخصصان پزشکی در حال مطالعه و درک است.
علاوه بر این گفته می‌شود، در تعدادی از افراد پس از تزریق واکسن کرونا و از جمله واکسن جانسون، علائم این سندرم ظاهر‌می‌شود. با این حال، این موارد بسیار محدود می‌باشد و مزایای واکسن در حفظت از فرد بسیار بیشتر از خطرات آن است.
درمان سندروم گیلن باره به طور کلی شامل مدیریت علائم سندروم و عوارض بیماری است. در کلینیک فیزیوتراپی ایستا، از روش‌های درمانی مختلفی نظیر فیزیوتراپی برای بهبود عملکرد بدن و کاهش علائم استفاده می‌شود.
سوالات متداول
سندرم گیلن باره، یک بیماری نادر و التهابی است که سیستم عصبی مرکزی و عصب‌های محیطی را تحت‌تاثیر قرار‌می‌دهد. در این‌بیماری، سیستم ایمنی بدن به شیوه نامعلومی، برعلیه عصب‌های خود حمله می‌کند و سبب التهاب و تخریب عصب‌ها می‌شود.
هیچ رژیم‌غذایی خاصی برای افراد مبتلا به سندرم GBS توصیه نمی‌شود. با این حال، برای افراد مبتلا مهم است که از یک رژیم غذایی سالم و متعادل استفاده کنند. برای مثال: خوردن میوه و سبزیجات، مصرف منابع پروتئین بدون چربی، نوشیدن آب کافی و … توصیه می‌شود.
پیشگیری از این بیماری شامل، کاهش خطر عفونت‌هایی است که می‌توانند باعث ایجاد این اختلال شوند. این شامل: رعایت بهداشت خوب، واکسینه شدن در برابر ویروس‌هایی مانند؛ آنفولانزا و مننژیت و اجتناب از قرار‌گرفتن در معرض سموم و مواد‌شیمیایی است.
متاسفانه هنوز علت اصلی و دقیقی برای این سندرم پیدا نشده، اما به عنوان یک بیماری ایمنی شناخته شده است. در بعضی مواقع، دلیل آن عفونت و ویروس شناسایی شده ولی در بسیاری از موارد دیگر، هیچ دلیل و علت معلومی ندارد.
درمان این بیماری معمولا شامل: مراقبت و درمان‌های تسکینی مثل؛ فیزیوتراپی و درمان‌های دارویی است. بعضی مواقع هم از درمان‌های ایمنی‌زا مانند؛ ایمونوگلوبولین‌ها و پلاسمافرزی استفاده می‌شود.
این بیماری ممکن است در هر سنی و جنسی رخ دهد اما، در بعضی افراد، خطر ابتلا بیشتر است. عواملی که مستعد کننده هستند عبارتند‌از: عفونت در بدن، سابقه سندرم گیلن‌باره، عوامل ژنتیکی و واکسن‌هایی مثل واکسن آنفولانزا و…
باتوجه به اینکه اکثر عوامل این بیماری ناشی از عوامل غیر‌موروثی می‌باشد، ولی در برخی موارد نادر، شاهد این سندرم به صورت خانوادگی و موروثی بوده‌ایم. که به آن سندرم گلین باره خانوادگی گفته می‌شود.
