افتادگی پا یا دراپ فوت و بررسی علائم، دلایل بروز و 7 راهکار درمان آن

وضعیت چالش‌برانگیز افتادگی پا یا دراپ فوت می‌تواند به طور قابل توجهی بر توانایی فرد در راه رفتن و حفظ تعادل تأثیر بگذارد. مشخصه آن دشواری در بلند کردن قسمت جلویی پا است که باعث می‌شود هنگام راه رفتن به زمین کشیده شود یا به زمین سیلی بزند.

امروزه، با حمایت و راهنمایی مناسب متخصصان، کسانی که دچار این اختلال هستند می‌توانند بر چالش‌هایی که با آن مواجه هستند غلبه کنند و زندگی رضایت‌بخشی داشته باشند. تا آخر این مقاله از سایت مرکز توانبخشی ایستا با ما همراه باشید تا درباره دراپ فوت یا افتادگی پا بیشتر بدانید.

افتادگی پا (foot drop) چیست؟

افتادگی پا یا دراپ فوت یک ضعف یا فلج عضلانی است که بلند کردن قسمت جلوی پا و انگشتان پا را دشوار می‌کند. گاهی ممکن است دراپ فوت باعث شود بیمار هنگام راه رفتن پای خود را روی زمین بکشد.

دقت کنید که افتادگی مچ پا بیماری نیست، بلکه یک علامت یا نشانه اساسی است که در بسیاری از بیماری‌ها بروز می‌کند. این علامت در موارد شدید حتی می‌تواند زندگی فرد را مختل کند.

دراپ فوت معمولاً یک پا را درگیر می‌کند، اما بسته به علت می‌تواند هر دو پا را به صورت موقت یا دائمی تحت تأثیر قرار دهد. عضله تیبیالیس آنتریور (Tibialis anterior muscle) مسئول دورسی‌فلکشن مچ پا یا بلند کردن پنجه پا است و توسط عصب دیپ پرونئال یا فیبولار عمقی عصب‌دهی می‌شود.

این عضله از لبه خارجی استخوان تیبیا و غشای بین استخوانی منشأ می‌گیرد و در دیستال به استخوان کونئیفرم داخلی (Cuneiform bone) و اولین متاتارس متصل می‌شود.

6 علامت شایع در افتادگی پا یا دراپ فوت:

حال، به بررسی 6 علامت شایع در افتادگی پا یا دراپ فوت می‌پردازیم.

1. مشکل در بلند کردن پا:
   علامت اولیه ناتوانی در بلند کردن قسمت جلوی پا است که باعث می‌شود انگشتان پا به زمین بچسبند یا در حین راه رفتن روی زمین بکشند. این علامت منجر به الگوی راه رفتن غیر طبیعی و صدای کشیدن در هنگام برخورد پا با زمین می‌شود.
2. ضعف پا یا ساق پا:
   ضعف یا فلجی در عضلات کنترل‌کننده دورسی فلکشن پا و اکستنشن انگشتان پا می‌تواند در افتادگی پا نقش داشته باشد.
3. بی‌حسی یا گزگز:
   برخی از افراد مبتلا به افتادگی پا ممکن است به دلیل فشردگی یا درگیری اعصاب احساس بی‌حسی یا گزگز در پا یا ساق پا را تجربه کنند.
4. آتروفی عضلانی:
   ضعف یا عدم استفاده طولانی‌مدت از عضلات تیبیالیس آنتریور و اکستانسور شست و انگشتان پا می‌تواند به مرور زمان منجر به تحلیل عضلانی (آتروفی) قابل مشاهده در ساق پا و در نتیجه افتادگی مچ پا شود.
5. از دست دادن تعادل یا زمین خوردن:
   مشکل در بلند کردن صحیح پا می‌تواند بر تعادل تأثیر بگذارد و خطر زمین خوردن را با تغییر الگوی گیت راه رفتن افزایش دهد.
6. محدودیت‌های عملکردی:
   دراپ فوت در برخی افراد می‌تواند باعث محدودیت‌های عملکردی در فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها، دویدن و شرکت در ورزش یا فعالیت‌های بدنی شود که نیاز به کنترل پا و مچ پا دارد.

همانطور که گفتیم، دراپ فوت یک نشانه است، نه یک بیماری. اگر علائمی که در بالا در رابطه با این اختلال ذکر شد را در هر یک از نزدیکان خود مشاهده کردید، بهتر است برای کشف علت اصلی این عارضه به متخصص ارتوپدی یا نورولوژی جهت بررسی‌های بیشتر مراجعه کنید.

بررسی 8 دلیل ابتلا به دراپ فوت و افتادگی مچ پا:

افتادگی پا در افراد می‌تواند به دنبال آسیب‌ها و بیماری‌های بسیاری رخ دهد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. فشردگی یا آسیب عصبی:
   شایع‌ترین علت افتادگی پا، فشرده شدن یا آسیب به اعصابی است که عضلات مسئول دورسی فلکشن پا را عصب‌دهی می‌کنند. آسیب می‌تواند به دلیل شرایطی مانند فتق دیسک، گیر افتادن عصب (به عنوان مثال، گیر افتادن عصب پرونئال Deep Peroneal Nerve))، یا ضربه‌ای که مستقیماً بر اعصاب تأثیر می‌گذارد، رخ دهد.
2. نوروپاتی محیطی:
   آسیب یا اختلال عملکرد اعصاب محیطی که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله دیابت، سوء مصرف الکل، عفونت‌ها، بیماری‌های خودایمنی، شرایط ارثی یا قرار گرفتن در معرض سموم خاص ایجاد شود و منجر به آتروفی عضلانی و مشکلات حسی در ساق و افتادگی مچ پا می‌شود.
3. اختلالات عضلانی یا عصبی:
   دراپ فوت در برخی مبتلایان به اختلالات عصبی عضلانی مانند دیستروفی‌های عضلانی، بیماری شارکو ماری توث، بیماری‌های نورون حرکتی (مانند ALS، پارکینسون، MS) و سایر بیماری‌های عصبی-عضلانی که بر کنترل و عملکرد عضلات تأثیر می‌گذارد، مشاهده می‌شود.
4. سکته مغزی یا آسیب مغزی:
   آسیب به نواحی مغز که مسئول کنترل حرکت عضلات هستند در شرایطی مانند سکته مغزی (CVA)، آسیب مغزی تروماتیک (TBI) یا تومورهای مغزی می‌توانند مسیرهای عصبی را مختل کرده و بر عملکرد عضلات تأثیر بگذارند.
5. اختلالات یا آسیب‌های نخاعی:
   اختلالات یا آسیب‌های نخاعی، مانند فتق دیسک، تنگی کانال نخاع، یا ضایعه نخاعی (SCI)، می‌تواند منجر به آسیب به عصب شود و بر اعصابی که دورسی فلکشن پا را کنترل می‌کنند، تأثیر بگذارد و سبب بروز افتادگی مچ پا گردد.
6. ناهنجاری‌های مفصلی یا استخوانی:
   ناهنجاری‌های ساختاری یا بدشکلی‌های مفصلی در پا، مچ پا یا ساق پا مانند آرتریت شدید، شکستگی‌های استخوان‌های ساق و ناهنجاری‌های مادرزادی پا در مواردی منجر به این اختلال می‌شود.
7. داروها یا سموم:
   برخی داروها (به عنوان مثال، داروهای مورد استفاده برای شیمی درمانی، داروهای ضد صرع) یا سموم (مانند سرب، فلزات سنگین) می‌توانند با تأثیر مستقیم بر عملکرد عصبی به افتادگی پا منجر شوند.
8. عفونت‌ها یا شرایط التهابی:
   عفونت‌هایی مانند بیماری لایم یا سندرم گیلن باره، یا شرایط التهابی مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس، می‌توانند باعث التهاب یا آسیب عصبی شوند که منجر به افتادگی مچ پا می‌شود.

توجه داشته باشید که افتادگی پا بسته به علت زمینه‌ای و مدیریت آن ممکن است موقت یا دائمی باشد. تشخیص و ارزیابی مناسب توسط یک متخصص، مانند متخصص مغز و اعصاب یا متخصص ارتوپدی، برای شناسایی علت خاص و ایجاد یک برنامه درمانی مناسب بسیار مهم است.

چگونه دراپ فوت را تشخیص می‌دهند؟

تشخیص افتادگی پا شامل یک ارزیابی جامع توسط متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، مانند متخصصان مغز و اعصاب، متخصصان ارتوپدی، یا فیزیوتراپیست‌ها است.

متخصص با جمع‌آوری یک تاریخچه پزشکی دقیق، شامل اطلاعاتی در مورد علائم، شروع، مدت زمان، و هرگونه شرایط پزشکی مرتبط یا آسیب‌های قبلی، ارزیابی را شروع می‌کند. در ادامه پزشک در معاینه فیزیکی قدرت عضلانی (MMT)، رفلکس‌ها، حس و هماهنگی را در ناحیه ساق و پا بررسی می‌کند.

برای ارزیابی عملکرد عصبی و شناسایی آسیب اعصاب ممکن است ارزیابی هدایت عصبی (NCV) تجویز شود. در این آزمایش با استفاده از الکترودهای کوچک تحریکات مناسب انجام می‌شود و پاسخ‌های الکتریکی برای گزارش سرعت هدایت اعصاب ثبت می‌شود.

در کنار NCV در بسیاری از کیس‌ها EMG نیز برای بررسی فعالیت الکتریکی عضلات تجویز می‌شود. این آزمایش می‌تواند علاوه بر نوع اختلال شدت آن را نیز گزارش دهد.

چنانچه پزشک به سایر علل مشکوک شود، ممکن است برای بررسی ساختارها و شناسایی هرگونه ناهنجاری از اشعه ایکس، CT-scan و MRI و… برای بررسی‌های بیشتر استفاده کند.

همچنین آزمایش خون برای بررسی نشانگرهای خاص یا شرایط پزشکی مانند نوروپاتی‌های محیطی، اختلالات خودایمنی یا ناهنجاری‌های متابولیک استفاده می‌شود.

فرآیند تشخیصی خاص ممکن است بسته به علائم فرد، سابقه پزشکی و علت مشکوک زمینه‌ای برای افتادگی پا در افراد متفاوت باشد.

7راهکار درمان و بازتوانی افتادگی پا

مدیریت و درمان افتادگی پا معمولاً شامل ترکیبی از مداخله‌ها غیرجراحی، وسایل کمکی و در برخی موارد، روش‌های درمانی جراحی است که در ادامه همه آن‌ها را به صورت کامل بررسی کرده‌ایم.

1. فیزیوتراپی

استفاده از خدمات فیزیوتراپی در افتادگی پا با تمرکز بر تقویت عضلات کنترل‌کننده پا و بهبود الگوهای راه رفتن، نقش مهمی در درمان دارد. این درمانگران با ترکیب کردن تحریکات الکتریکی با تمرینات تقویتی مناسب، تا حد زیادی قدرت عضلات دچار آتروفی را بازمی‌گردانند که در شیوه راه رفتن فرد تأثیر می‌گذارد.

تمرینات تقویتی با استفاده از وزنه و تراباند و غیره برای ایجاد مقاومت در جهت دورسی فلکشن پا انجام می‌شود. متخصصین فیزیوتراپی ممکن است از مدالیته‌های گرمایی مانند هات پک و چراغ IR برای رفع اسپاسم عضلات سولئوس و گاستروکینموس استفاده کنند. کینزیوتیپ به صورت صحیح می‌تواند در درمان افتادگی پا کمک کننده باشد.

یکی دیگر از مداخلات فیزیوتراپی طب سوزنی است که می‌تواند با تحریک عصب دیپ پرونئال در عصب عضلات دورسی فلکسور مؤثر باشد.

2.  کاردرمانی

متخصصین کاردرمانی بزرگسالان در افتادگی پا پس از ارزیابی علت و شدت اختلال در بیمار و با در نظر گرفتن جوانب مختلف با همکاری خود فرد پلن درمانی مناسب و منحصر به فردی را طراحی و اجرا می‌کنند.

درمانی که در کلینیک‌ها برای کاردرمانی افتادگی مچ پا ارائه می‌شود شامل تقویت عضلات مسئول دورسی فلکشن مچ پا، استرچ عضلات پشت ساق و تاندون آشیل در صورت وجود هرگونه کوتاهی و از طریق تمرینات و وسایل مناسب مانند وج، تیلت برد و غیره، تمرینات بازآموزی حسی در بیمارانی که از مشکلات حسی رنج می‌برند و غیره می‌باشد.

همچنین این متخصصین با در نظرگرفتن شرایط بیمار و در صورت صلاحدید ارتز یا اسپیلنت مورد نیاز را تجویز می‌کنند. یکی دیگر از خدمات کاردرمانی آنالیز گیت است که پس بررسی و کشف مشکل راه رفتن از طریق تمرینات gait training نسبت به اصلاح گیت اقدام می‌کنند.

3. بریس‌ها و ارتزها

ارتز مچ پا (AFO) یک وسیله کمکی رایج است که به حفظ موقعیت مناسب پا هنگام راه رفتن و در فاز سوئینگ کمک می‌کند و برای مدیریت افتادگی پا استفاده می‌شود.

از آنجا که افراد دارای این اختلال برای جبران از این عارضه و جلوگیری از کشیدن پا روی زمین ناچار به فلکشن هیپ بیشتر و به دنبال آن صرف انرژی بیشتر هستند، این ارتز کمک شایانی به کاهش انرژی مصرفی در بیمار می‌شود که به خصوص در بیماران MS که از خستگی و کمبود انرژی رنج می‌برند، مؤثر است.

4. تحریک الکتریکی کاربردی

تحریک الکتریکی عملکردی (FES) تکنیکی است که از جریان‌های الکتریکی برای تحریک اعصاب و عضلات درگیر در حرکت پا استفاده می‌کند و به طور تخصصی در افتادگی پا استفاده می‌شود.

فیزیوتراپیست پدهای FES را به طور مناسب روی ساق پای فرد قرار می‌دهند و با تنظیم دقیق شدت جریان، فرکانس انقباضات، تایم انقباض و تایم استراحت دستگاه به بهبود توانایی راه رفتن و کاهش ریسک زمین خوردن فرد کمک می‌کند و سبب بهبود افتادگی مچ پا می‌شود.

5. داروها

در برخی موارد، داروهایی مانند شل کننده‌های عضلانی یا داروهای محرک اعصاب ممکن است برای مدیریت افتادگی پا توسط پزشک تجویز شوند.

6. مداخلات جراحی

در مواردی که مداخلات غیرجراحی مؤثر واقع نشوند و یا مشکل زمینه‌ای وجود داشته باشد با صلاحدید پزشک جراحی‌هایی مثل انتقال تاندون انجام می‌شود.

7. اصلاح شیوه زندگی

ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی مانند اجتناب از فعالیت‌هایی که خطر افتادن را افزایش می‌دهند، کفش مناسب، حفظ وزن مناسب و غیره می‌تواند به مدیریت افتادگی پا کمک کند.

مبتلایان با مشورت با فیزیوتراپیست‌ها یا متخصصان ارتوپدی مشورت می‌کنند تا مناسب‌ترین گزینه‌های مدیریتی و درمانی را بر اساس شرایط و نیازهای خاص خود تعیین کنند.

در نتیجه، افتادگی پا وضعیتی است که می‌تواند تا حد زیادی بر تحرک و کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. اما خوشبختانه با پیشرفت درمان‌های پزشکی، توانبخشی و وسایل کمکی، مبتلایان می‌توانند تا حد زیادی استقلال خود را بازیابند.

متخصصان توانبخشی از جمله فیزیوتراپیست‌ها و کاردرمانگران با استفاده از مدالیته‌ها، تکنیک‌ها و تمرینات تخصصی در بهبود افتادگی پا یا دراپ فودت، تقویت عضلات ضعیف شده و بهبود الگوی راه رفتن افراد و درمان افتادگی مچ پا بسیار مؤثر واقع می‌شوند و به افراد کمک می‌کنند تا بر چالش‌هایی که با آن‌ها روبرو هستند غلبه کنند و زندگی رضایت‌بخشی داشته باشند.

8. تمرینات مناسب برای دراپ فوت

تمرینات برای افتادگی مچ پا (دراپ فوت) به منظور تقویت عضلات، بهبود انعطاف‌پذیری و افزایش کنترل عصبی انجام می‌شوند. این تمرینات می‌توانند تحت نظر فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر انجام شوند. در ادامه به چند تمرین مؤثر اشاره می‌شود:

1. تمرین بلند کردن پا (Toe Lifts)

 بنشینید یا بایستید، پاها را صاف روی زمین قرار دهید. سعی کنید جلوی پا (انگشتان) را به آرامی از زمین بلند کنید، در حالی که پاشنه پا روی زمین باقی می‌ماند.
هدف تمرین : تقویت عضلات جلوی ساق پا (عضلات تیبالی) و بهبود کنترل عصبی.

2. تمرین کشش تاندون آشیل (Achilles Tendon Stretch)

رو به دیوار بایستید و یک پا را جلوتر قرار دهید. زانوی پای جلو را خم کنید و پای عقب را صاف نگه دارید، سپس به آرامی به سمت دیوار متمایل شوید تا کشش را در پشت ساق پا احساس کنید. این وضعیت را به مدت 15-30 ثانیه نگه دارید.
هدف تمرین: افزایش انعطاف‌پذیری عضلات ساق پا و تاندون آشیل.

3. تمرین قدم زدن روی پاشنه (Heel Walks)

سعی کنید چند قدم به آرامی روی پاشنه پا راه بروید، در حالی که جلوی پا از زمین بلند شده است.
هدف تمرین: تقویت عضلات جلوی ساق پا و بهبود تعادل.

4. تمرین کشش با نوار الاستیک (Resistance Band Exercises)

یک نوار الاستیک (Theraband) را دور جلوی پا حلقه کنید. دو سر نوار را با دست‌ها بگیرید و به آرامی جلوی پا را به سمت بالا بکشید و سپس به آرامی پایین بیاورید.
هدف تمرین: تقویت عضلات جلوی ساق پا و افزایش کنترل حرکتی.

5. تمرین چرخش مچ پا (Ankle Rotations)

روی صندلی بنشینید و یکی از پاها را از روی زمین بلند کنید. به آرامی مچ پا را به صورت دایره‌ای بچرخانید. این حرکت را در هر دو جهت انجام دهید.
هدف تمرین: بهبود دامنه حرکتی مچ پا و تقویت عضلات اطراف آن.

6. تمرین بالا بردن پاشنه پا (Calf Raises)

بایستید و دست‌ها را برای حفظ تعادل روی یک سطح ثابت قرار دهید. به آرامی پاشنه پاها را از زمین بلند کنید و روی انگشتان پا بایستید، سپس به آرامی پاشنه‌ها را پایین بیاورید.
هدف تمرین: تقویت عضلات پشت ساق پا و بهبود تعادل.

7. تمرین راه رفتن با کش (Resisted Ankle Dorsiflexion)

نوار الاستیک را به یک جسم ثابت متصل کنید و آن را دور جلوی پا قرار دهید. سپس پا را به سمت بالا بکشید تا کشش در نوار ایجاد شود. این حرکت را چندین بار تکرار کنید.
هدف تمرین: تقویت عضلات جلوی ساق پا و بهبود قدرت حرکتی.

این تمرینات باید به تدریج و تحت نظارت یک فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر انجام شوند تا از آسیب جلوگیری شده و پیشرفت درمان به طور مطلوب حاصل شود.

درمان افتادگی پا با طب سنتی

افتادگی پا، فوت دراپ (Foot Drop) معمولاً به دلیل آسیب به عصب پرونئال (Peroneal nerve) که وظیفه کنترل عضلات مسئول بلند کردن جلوی پا را دارد، ایجاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله آسیب‌های عصبی، بیماری‌های عصبی-عضلانی، مشکلات ستون فقرات (مانند فتق دیسک) یا حتی پس از سکته مغزی.

اگرچه روش‌های طب سنتی می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند، اما مهم است که این روش‌ها به عنوان مکمل درمان‌های پزشکی استفاده شوند. 

برخی از روش‌های درمان افتادگی مچ پا با طب سوزنی به شرح زیر است:

• ماساژ درمانی

ماساژ یکی از روش‌های قدیمی در طب سنتی است که می‌تواند به بهبود گردش خون، کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات کمک کند. استفاده از روغن‌های گرم مانند روغن زنجبیل، روغن زیتون یا روغن سیاه‌دانه می‌تواند اثرات ماساژ را تقویت کند. این روغن‌ها دارای خواص ضد التهابی و تسکین دهنده هستند. ماساژ باید به آرامی و با تمرکز بر عضلات ساق پا و پشت پا انجام شود.

• استفاده از گیاهان دارویی

• زنجبیل: زنجبیل حاوی جینجرول‌ها و شوگاول‌هاست که خواص ضد التهابی دارند و می‌توانند به بهبود عملکرد عصبی کمک کنند. زنجبیل را می‌توان به صورت چای یا ضماد (با مخلوط کردن پودر زنجبیل با آب گرم) استفاده کرد.

• کندر: کندر (Olibanum) یکی از مواد مهم در طب سنتی است که به دلیل خواص ضد التهابی و ترمیمی شناخته می‌شود. می‌توان آن را به صورت خوراکی یا موضعی استفاده کرد.

• زعفران: زعفران به بهبود گردش خون و کاهش استرس کمک می‌کند و می‌تواند به تسکین علائم افتادگی پا یا فوت دراپ کمک کند. مصرف زعفران به صورت دمنوش یا در غذاها می‌تواند مفید باشد.

• حجامت و بادکش

حجامت و بادکش از روش‌های سنتی برای تحریک گردش خون و کاهش التهاب هستند. در حجامت، خون از نواحی خاصی از بدن خارج می‌شود تا به پاکسازی بدن و کاهش التهاب کمک کند. بادکش (Cupping) با ایجاد فشار منفی بر روی پوست، به بهبود جریان خون کمک می‌کند. این روش‌ها باید توسط افراد ماهر و مجرب انجام شوند، زیرا در غیر این صورت ممکن است باعث آسیب‌های جدی شوند.

• طب سوزنی (Acupuncture)

طب سوزنی یکی از شاخه‌های مهم طب سنتی چینی است که با تحریک نقاط خاصی از بدن با استفاده از سوزن‌های نازک، به بهبود عملکرد عصبی و کاهش درد کمک می‌کند. این روش می‌تواند به تحریک عصب پرونئال و بهبود عملکرد آن کمک کند. البته طب سوزنی باید توسط یک متخصص آموزش‌دیده انجام شود.

• تغذیه و مکمل‌ها

ویتامین B12: کمبود ویتامین B12 می‌تواند به مشکلات عصبی مثل فوت دراپ منجر شود. مصرف غذاهای حاوی ویتامین B12 مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، و لبنیات یا استفاده از مکمل‌های B12 ممکن است مفید باشد.

امگا-3: این اسیدهای چرب ضروری که در ماهی‌های چرب، گردو و بذر کتان یافت می‌شوند، می‌توانند به کاهش التهاب و بهبود سلامت عصبی در فوت دراپ کمک کنند.

منیزیم: منیزیم به عملکرد صحیح عضلات و اعصاب کمک می‌کند. مصرف مواد غذایی غنی از منیزیم مانند سبزیجات برگ سبز، مغزها و دانه‌ها می‌تواند مفید باشد.

درمان افتادگی (دراپ فوت) پا با طب سنتی می‌تواند به عنوان یک روش مکمل برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی مفید باشد. با این حال، از آنجایی که این مشکل می‌تواند ناشی از شرایط جدی باشد، بهتر است که همواره تحت نظر یک پزشک متخصص و با همراهی درمان‌های مدرن باشد.

سوالات متداول