دیابت چیست؟
فهرست
یک بیماری مزمن پزشکی؛ دیابت است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند انسولین تولید کند یا به درستی از آن استفاده کند.
انسولین (Insulin) هورمونی است که توسط پانکراس تولید می‌شود و سطح قند خون را تنظیم می‌کند. در این بیماری، قند بیش از حد در خون تجمع می‌یابد و این وضعیت هیپرگلیسمی (hyperglycémie) نامیده می‌شود که می‌تواند برای سلول‌های سراسر بدن سمی باشد.
دیابت می‌تواند منجر به طیف وسیعی از عوارض جدی از جمله بیماری قلبی عروقی، نوروپاتی، بیماری کلیوی و نابینایی شود.
اما نکته مثبت اینجاست که این بیماری اغلب می‌تواند به طور مؤثر از طریق ترکیبی از درمان پزشکی، توانبخشی، اصلاح شیوه زندگی و شیوه‌های خودمراقبتی که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم، کنترل شود.
آشنایی با 4 نوع رایج دیابت:
انواع مختلفی از دیابت وجود دارد که ما موارد شایع را در اینجا بررسی می‌کنیم:
- نوع 1: این نوع که به دیابت جوانی هم معروف است، جزء اختلالات خود ایمنی محسوب می‌شود که در آن سیستم ایمنی به سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. افراد مبتلا به نوع 1 برای کنترل سطح گلوکز خون خود نیاز به تزریق روزانه انسولین دارند.
- نوع 2: شایع‌ترین نوع به حساب می‌رود و با مقاومت به انسولین مشخص می‌شود. معمولاً در بزرگسالی ایجاد می‌شود و اغلب با چاقی و سبک زندگی بی‌تحرک همراه است. افراد مبتلا به این بیماری در برخی موارد ممکن است نیاز به تزریق انسولین داشته باشند.
- بارداری: در دوران بارداری ایجاد می‌شود و معمولا پس از تولد نوزاد برطرف می‌شود. علت ابتلا عموما تغییرات هورمونی عنوان می‌شود که بر حساسیت به انسولین تأثیر می‌گذارد. زنان مبتلا به نوع بارداری بیشتر دارای ریسک ابتلا به نوع 2 در مراحل بعدی زندگی هستند.
- ثانویه: معمولا ثانویه به یک بیماری دیگر مانند پانکراتیت، فیبروز کیستیک، تروما به پانکراس و اختلالات هورمونی ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است توسط برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها یا آنتی‌سایکوتیک‌ها ایجاد شود.
مهم این است که مبتلایان و خانواده‌هایشان بدانند که این بیماری پیچیده است و ممکن است بین انواع مختلف آن همپوشانی وجود داشته باشد. یک تشخیص و برنامه درمانی مناسب باید بر اساس علائم خاص، تاریخچه پزشکی و تست‌های آزمایشگاهی فرد باشد.
8علامت رایج دیابت یا مرض قند:
علائم دیابت بسته به نوع و شدت بیماری می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، برخی از علائم رایج عبارتند از:
تکرار ادرار: مبتلایان تکرار ادرار را، به خصوص در شب، تجربه می‌کنند، زیرا بدن تلاش می‌کند تا گلوکز اضافی خون را از طریق ادرار دفع کند.
افزایش تشنگی: ادرار زیاد می‌تواند منجر به کم آبی بدن شود که باعث افزایش تشنگی می‌شود.
خستگی: مبتلایان به دلیل عدم توانایی بدن در استفاده از گلوکز برای انرژی، احساس خستگی و بی‌حالی دارند.
تاری دید: سطح بالای گلوکز خون می‌تواند باعث خارج شدن مایع از عدسی چشم شود و منجر به تاری دید شود.
بهبود آهسته زخم: در اغلب بیماران به دلیل گردش خون ضعیف و آسیب عصبی، بهبود آهسته بریدگی‌ها و زخم‌ها تجربه می‌شود.
سوزن سوزن شدن یا بی حسی: دیابت می‌تواند باعث آسیب عصبی شود و منجر به مشکلات حسی از جمله گزگز یا بی حسی در دست‌ها و پاها شود.
گرفتگی یا درد: درد مزمن در پاها یا لنگیدن هنگام راه رفتن از جمله علائم شایع می‌باشد که در این بیماران توسط دارو و توانبخشی کنترل می‌شود.
کاهش وزن ناخواسته: در افراد مبتلا به دیابت نوع 1، سطح بالای گلوکز خون می‌تواند باعث شود بدن چربی و ماهیچه‌ها را برای انرژی تجزیه کند و منجر به کاهش وزن ناخواسته شود.
توجه داشته باشید که همه افراد مبتلا همه این علائم را تجربه نمی‌کنند. برخی از افراد ممکن است سال‌ها قبل از اینکه تشخیص داده شوند مبتلا بوده باشند.
بنابراین، در صورت داشتن عوامل خطر، مانند سابقه خانوادگی بیماری، چاقی یا سبک زندگی بی‌تحرک، معاینه منظم و انجام آزمایش برای شما بسیار مهم است.
علت ابتلا به دیابت چیست؟
همانطور که گفتیم، علت دقیق دیابت نوع 1 ناشناخته است اما عوامل زیر نقش مهمی در ابتلا به نوع 2 و بارداری دارند:
- رژیم غذایی ضعیف
- چاقی
- عدم فعالیت بدنی
در ادامه با 8 مورد از عوارض شایع در دیابت آشنا می‌شویم.
آشنایی با 8 عوارض شایع در دیابت:
عوارض انواع دیابت به صورت کلی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- بیماری و یا حمله قلبی
- رتینوپاتی (Diabetic retinopathy) که می‌تواند منجر به مشکلات بینایی و نابینایی شود.
- بیماری کلیوی
- نوروپاتی (بیماری سیستم عصبی) که می‌تواند منجر به درد پا و دست، آسیب عصبی گوش داخلی و مشکلات تعادلی در بیمار شود.
- کاهش قدرت عضلانی و عملکرد فیزیکی
- مشکلات پوستی، از جمله زخم و عفونت
- قطع عضو
- مرگ زودرس
این عوارض ممکن است در هرکدام از بیماران به وجود آید و نیازمند مراقبت و رسیدگی می‌باشند.
دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
دیابت توسط پزشک و بر اساس آزمایش سطح گلوکز خون یا FBS تشخیص داده می‌شود. این آزمایش که به صورت ناشتا گرفته می‌شود، و زمانی توسط پزشک تجویز می‌شود که فرد برخی از علائم و نشانه‌هایی را گزارش کند.
علاوه بر این تعداد زیادی آزمایش تخصصی دیگر نیز وجود دارد که در صورت نیاز توسط پزشک توصیه می‌شود.
بهترین اقدامات درمانی دیابت شامل چه مواردی است؟
برای کنترل و درمان هرکدام از انواع دیابت، درمان خاصی وجود دارد. در زمینه دارو، عمدتاً با تشخیص قطعی و در صورت نیاز، پزشک انسولین برای بیمار تجویز می‌کند.
علاوه بر دارودرمانی متخصصینتوانبخشی از جمله خدمات فیزیوتراپی و کاردرمانی در زمینه درمان و کنترل علائم این بیماران به آن‌ها کمک شایانی می‌کنند. در ادامه اثر برخی از اقدامات توانبخشی را بررسی می‌کنیم.
چگونه یک فیزیوتراپیست می‌تواند به درمان دیابت کمک کند؟
فیزیوتراپیست پوست را از نظر زخم بررسی می‌کند، همچنین ارزیابی کاملی از بیمار در زمینه قدرت و تحمل عضلانی، ارزیابی حسی، انعطاف پذیری و تعادل انجام خواهد داد.
براساس نتایج این ارزیابی‌ها برای بیمار یک برنامه درمانی شخصی که برطرف کننده نیازها و مشکلاتش باشد، تنظیم می‌کند. برنامه درمانی می‌تواند به بهبود وضعیت‌های زیر کمک کند:
- بازیابی دامنه حرکتی: درمانگر براساس وضعیت بیمار فعالیت‌هایی را برای بازگرداندن حرکات طبیعی انتخاب می‌کند. ممکن است این تمرینات کاملاً غیرفعال و توسط درمانگر یا دستگاه CPM انجام شوند، اما می‌توانند باعث پیشرفت بیمار به سطوح بالاتر یا حتی مقاومتی شوند.
- بهبود قدرت و تحمل: فیزیوتراپ، تمرینات مناسبی را به بیمار دیابتی آموزش می‌دهد تا به طور پیوسته و ایمن قدرت خود را بازیابی کنید. تمرینات استقامتی نیز برای ارتقا سطح تحمل فرد و بازگشت به فعالیت‌های عادی توصیه می‌شود. در بعضی موارد و با تشخیص درمانگر، از الکتروتراپی و عمدتا جریان FES با هدف تقویت و تحریک عضلات ضعیف استفاده می‌شود.
- کاهش درد: درمان بیماری با فیزیوتراپی راهی مطمئن برای درمان درد مزمن است. فیزیوتراپ شما ممکن است از انواع مختلفی از درمان‌ها از جمله تنس، مگنت تراپی، اولتراسوند یا US و ماساژ استفاده کند.
- نیدلینگ: اگر درد ناشی از گرفتگی در عضلات باشد، انجام نیدلینگ (طب سوزنی) در برطرف کردن آن بسیار کمک کننده می‌باشد. در کلینیک‌های فیزیوتراپی همچنین نحوه مراقبت از مناطق دردناک و تکنیک‌های حساسیت زدایی نوروپاتی‌ها آموزش داده می‌شود.
- التیام زخم‌ها: فیزیوتراپی می‌تواند بانداژ، پانسمان، لوسیون و درمان‌هایی را برای کمک به بهبود سریع‌تر زخم‌ها اعمال کند. آموزش نحوه چک کردن مرتب وضعیت پوست از جمله پا، برای جلوگیری از تاول و بررسی وضعیت تناسب کفش نیز توسط این درمانگران انجام می‌شود.
- وکیوم تراپی: به علاوه برای در درمان زخم‌های دیابتی، درمانگران از وکیوم تراپی (VAC) و مگنت تراپی استفاده می‌کنند. وکیوم تراپی ضمن مرطوب نگه‌داشتن بافت آن ناحیه و حذف عوامل مانع بهبود زخم، رگ‌زایی را در این ناحیه تحریک کرده و باعث افزایش جریان خون می‌گردد.
کاردرمانی در دیابت
کاردرمانگران پس از ارزیابی کامل وضعیت بیمار، براساس مشکلاتش برنامه شخصی برای او طراحی می‌کنند.
در ادامه چند مورد از اقدامات رایج این متخصصین آورده شده است:
- کاردرمانگران به افراد مبتلا به دیابت کمک می‌کنند تا در برنامه‌های ورزشی ایمن و موثر شرکت کنند. تمرینات ویژه افزایش قدرت عضلانی و تمرینات کششی با هدف بازگشت طول عضلات کوتاه شده توسط درمانگر برای بیمار طراحی می‌شود. ورزش می‌تواند به کاهش سطح قند خون شما کمک کند.
- یکی از مشکلاتی که در این مراجعین دیده می‌شود، اختلالات تعادلی می‌باشد که حتی بعضا انجام کارهای شخصی را برای فرد مشکل می‌کند. در کلینیک‌های کاردرمانی پس از ارزیابی دقیقی که از وضعیت مراجع انجام می‌شود، متناسب با وضعیتش تمرینات تعادلی ویژه طراحی می‌شود.
- چنانچه بیماری منجر به آمپوته یا قطع عضو در فرد شده باشد، اقدامات حساسیت زدایی در جهت کاهش درد فرد در ناحیه باقیمانده اندام انجام می‌شود. کاردرمانگر به بیمار آموزش می‌دهد که مواد با جنس‌های مختلف از نظر زبری و نرمی، سردی و گرمی، سختی و… را با پوست ناحیه باقیمانده اندام تماس دهند.
- آموزش استفاده و مراقبت از پروتز برای موارد آمپوته یا قطع شدگی نیز از دیگر اقدامات کاردرمانی در دیابت محسوب می‌شود. آموزش‌ها در راستای یادگیری فرد جهت توانمندی ایستادن، راه رفتن، انجام فعالیت‌های شخصی و شغل می‌باشد.
به طور خلاصه، کاردرمانگران می‌توانند با ارائه تمرینات مناسب، آموزش، توسعه استراتژی‌هایی برای اصلاح سبک زندگی سالم، مراقبت از پوست، کمک به انجام فعالیت‌های روزمره زندگی و اصلاحات شغلی، نقش مهمی در مدیریت دیابت داشته باشند.
آیا می‌توان از بروز دیابت پیشگیری کرد؟
دیابت نوع 2 برخلاف نوع 1، اغلب با موارد زیر قابل پیشگیری است:
- نگه داشتن وزن در محدوده نرمال
- رعایت رژیم غذایی سالم و جلوگیری از چاقی
- ورزش
زنان نیز با رعایت همین موارد و کاهش وزن اضافه قبل از بارداری می‌توانند تا حد زیادی از نوع بارداری جلوگیری کنند.
در نتیجه، درمان پزشکی و خدمات توانبخشی به صورت تیم چند رشته‌ای جزء ضروری در مدیریت دیابت است. اعضا این تیم می‌توانند یک روش درمانی شخصی ایجاد کنند که شامل دارو و درمان پزشکی، ورزش، اصلاح رژیم غذایی و آموزش است.
با شرکت در این برنامه جامع، افراد مبتلا به دیابت می‌توانند عملکرد خود را بهبود بخشند، سطح گلوکز خون خود را مدیریت کنند و خطر دچار شدن به عوارض را کاهش دهند. تمامی این خدمات در کلینیک توانبخشی ایستا به درمانجویان عزیز با بهترین شیوه‌ها و متدهای به روز دنیا ارائه می‌گردد.
